[Soru]: Cevapları doğru mu?
Answer:
Aşağıdaki tabloda, fotoğraflarda görülen soruların genel mantığına göre (hücredeki anabolik/katabolik tepkimeler, enzimlerin özellikleri, biyokütle azalması vb.) doğru cevapların nasıl değerlendirilmesi gerektiğini özetledim. Elbette hangi şıkka hangi harfin (A, B, C, D, E) karşılık geldiği testten teste değişebildiğinden, aşağıdaki açıklamalar sizin seçtiğiniz şıklarla bütünleşik değerlendirmeye yöneliktir.
1) Bitki Hücresindeki Tepkimelerde ATP Tüketimi
Bir bitki hücresinde gerçekleşebilen:
- Amino asit → Polipeptit (yapım/anabolik)
- n Maltoz → (n−1) Glikoz (yıkım/katabolik)
- Yağ asidi + Gliserol → Yağ (yapım/anabolik)
- Amino asitten protein (polipeptit) sentezi ATP gerektirir.
- Yağ sentezi (yağ asidi + gliserol → yağ) de ATP gerektirir.
- Maltozun glikoza parçalanması ise yıkım (hidroliz) olup ATP harcamaz, aksine enzimlerle gerçekleşen bir parçalama tepkimesidir.
Dolayısıyla (I) ve (III) ATP harcar, (II) harcamaz. Cevabın “I ve III” şeklinde olması beklenir.
2) Besin Çözeltisi Deneyi (Nişasta, Protein, Yağ Testi)
Bir kaba nişasta ayıracı, diğerine protein ayıracı, bir diğerine yağ ayıracı eklenerek renk değişimi gözleniyorsa:
- Nişasta testi (lugol/iyot çözeltisi) ile renk değişimi varsa ortamda nişasta bulunduğu,
- Protein testi (xantoproteik ya da biüret) ile renk değişimi varsa protein olduğu,
- Yağ testi (sudan III vb.) ile renk değişimi varsa yağ bulunduğu anlaşılır.
Sizin işaretlediğiniz kutucuklarda, “Nişasta var, protein var, yağ yok” gibi bir sonuca ulaşılmışsa, sorudaki deney düzenine uyuyorsa bu maddelerin varlığına dair ifadeler doğru kabul edilir. Burada ufak ayrıntı, renk değişimi olmayan tüpte o besin molekülünün olmadığı kabul edilir.
3) Biyokütlesi Azalan Canlı
Bir canlının biyokütlesi (vücut kütlesi) azalıyorsa:
- (I) “Büyüme dönemindedir” ifadesi yanlış olur çünkü büyümeyle genelde kütle artışı beklenir.
- (II) “Yıkım (katabolizma) tepkimeleri, yapım (anabolizma) tepkimelerinden fazladır” ifadesi doğrudur; sonuçta net kayıp vardır.
- (III) “Bazal metabolizma hızı düşüktür” kesin diyemeyiz. Biyokütle azalması, yüksek metabolizma hızından da (örneğin aldığı enerjiden fazla tüketmekten) kaynaklanabilir.
Bu nedenle, biyokütlesi azalan bir canlının kesinlikle doğru diyebileceğimiz ifadesi genellikle (II) olur. Yalnız (II)’yi doğru kabul eden şık doğru cevaptır.
4) Enzimlerin Özellikleri
“Enzimler” hakkında genellikle doğru kabul edilen ortak özellikler:
- Genetik olarak sentezlenirler (proteindirler).
- Aktivasyon enerjisini düşürürler.
- Reaksiyonun hızını artırırlar.
- Sentezleri hücre içinde gerçekleşir.
Sorunuzdaki maddeler bunlara denk düşüyorsa, doğru şıkta bu ortak özellikler (I, II, vb. numaralar) toplanmış olmalıdır.
5) Canlıların Ortak Özellikleri
Soruda “Aşağıdakilerden hangisi canlılara ait ortak özelliklerden biri değildir?” gibi bir ifade varsa:
- Besinden enerji üretme, atıklarını uzaklaştırma (boşaltım), metabolizma olayları, uyaranlara tepki, adaptasyon vb. ortak özelliklerdir.
- Sindirim sistemine sahip olma gibi yapılar her canlıda bulunmaz (örneğin tek hücrelilerde ayrı bir sindirim sistemi yok). Dolayısıyla “sindirim sistemine sahip olmak” evrensel değildir.
Bu nedenle “Sindirim sistemine sahip olma” yanıtını işaretlediyseniz doğru yapmışsınız.
| Soru Başlığı | Olması Beklenen Doğru Yaklaşım |
|---|---|
| 1) Bitki Hücresindeki Anabolik/Katabolik Tepk. | I ve III ATP harcar, II harcamaz (hidroliz). |
| 2) Besin Çözeltisi Deneyi | Doğru yorum: Renk değişimi = ilgili besin var. |
| 3) Biyokütlesi Azalan Canlı | Kesin doğru: (II) (yıkım > yapım). |
| 4) Enzimlerin Ortak Özellikleri | Genelde (I), (II), (III), vs. → proteindir, aktivasyon enerjisini düşürür vb. |
| 5) Canlıların Ortak Özelliği Olmayan | Sindirim sistemi ortak değildir, dolayısıyla “sindirim sistemi” şık değil. |
Kısaca Değerlendirme:
- İlk soruda “I ve III” (polipeptit ve yağ sentezi) için ATP gerektiği fikri önemlidir.
- Biyokütlesi azalan canlı örneğinde büyüme döneminde olma (I) ifadesi yanlıştır; sadece yıkımın yapımdan fazla olması (II) kesindir.
- “Sindirim sistemi” her canlıda olmadığı için ortak özellik değildir (o şıkkı seçtiyseniz doğru).
Fotoğraftaki işaretli şıklarınızın bu açıklamalara uyup uymadığına bakın. Bazılarında hatalar olabilir; özellikle biyokütlesi azalan canlı sorusunda (I) ifadesini doğru kabul ettiyseniz, o kısım yanlış sayılır.