Soru: Birinci Dünya Savaşı yıllarında İngiltere, Fransa, İtalya ve Rusya’nın başı çektiği İtilaf Devletleri, Osmanlı topraklarının paylaşımı için kendi aralarında gizli anlaşmalar imzalamışlardır. Bu anlaşmalarda aşağıdaki bölgelerden hangisinin paylaşımı konusunda bir karar alınmamıştır?
Cevap:
Sorunun Çözümü Adımları:
Birinci Dünya Savaşı sırasında İtilaf Devletleri tarafından yapılan gizli anlaşmalar, Osmanlı topraklarının savaş sonrası nasıl paylaşılacağını düzenleyen kararları içermektedir. Bu anlaşmalar arasında Sykes-Picot Anlaşması (1916), Osmanlı topraklarının paylaşımını ele almıştır. Ancak bazı bölgeler bu anlaşmalara dahil edilmemiştir.
Önemli Bölgeler ve Gizli Anlaşmalar:
1. Sykes-Picot Anlaşması:
- İngiltere ve Fransa arasında imzalanmıştır.
- Irak, Suriye ve Boğazlar gibi önemli bölgeler paylaşılmıştır.
2. İzmir ve Kırım:
- İzmir, Sevr Anlaşması’nda Yunanistan’a bırakılması düşünülmüştür.
- Kırım ise Osmanlı toprağı olarak değerlendirilmeyip Rusya’nın etki alanında bulunduğundan bu anlaşmalardaki tartışma konusu olmamıştır.
Doğru Yanıt:
Bu bölgeler arasında Kırım’ın paylaşımı konusunda bir karar alınmamıştır. Çünkü Kırım bölgesi, gizli anlaşmalarda Osmanlı toprakları arasında değerlendirilmemiştir ve bu nedenle paylaşım planlarına dahil edilmemektedir.
Sonuç: Doğru cevap D) Kırım.
Özet:
| Soru Maddesi | Bilgi |
|---|---|
| Gizli anlaşmaların içeriği | Osmanlı topraklarının paylaşımı |
| Tartışılan başlıca bölgeler | Irak, Suriye, Boğazlar, İzmir |
| Tartışılmayan bölge | Kırım |
| Doğru Cevap | D) Kırım |
Eğer başka bir sorunuz varsa memnuniyetle yardımcı olurum! 
Birinci Dünya Savaşı yıllarında İngiltere, Fransa, İtalya ve Rusya’nın başı çektiği İtilaf Devletleri, Osmanlı topraklarının paylaşımı için kendi aralarında gizli anlaşmalar imzalamışlardır. Bu anlaşmalarda aşağıdaki bölgelerden hangisinin paylaşımı konusunda bir karar alınmamıştır?
Cevap: Kırım
İçindekiler
- Sorunun Genel Bakışı
- Gizli Anlaşmaların Tarihsel Arka Planı
- Seçeneklerdeki Bölgelerin Durumu
- Adım Adım Çözüm Yöntemi
- Özet Tablo
- Sonuç ve Kısa Özet
1. Sorunun Genel Bakışı
Birinci Dünya Savaşı (1914-1918) esnasında İtilaf Devletleri (İngiltere, Fransa, Rusya, İtalya vb.), Osmanlı Devleti’nin topraklarını savaştan sonra nasıl paylaşacaklarına dair çeşitli gizli anlaşmalar imzalamışlardır. Bu anlaşmaların en ünlüleri arasında:
- Sykes-Picot Anlaşması (1916)
- Londra Anlaşması (1915)
- Saint-Jean-de-Maurienne Anlaşması (1917)
- İstanbul (Boğazlar) Antlaşmaları (1915)
Soruda bahsi geçen “bu anlaşmalarda aşağıdaki bölgelerden hangisinin paylaşımı konusunda bir karar alınmamıştır?” ifadesi, aslında Osmanlı Devleti’ne ait veya onun kontrolü altında sayılan toprakların paylaşım planlarında yer almayan bir bölgeyi arıyor.
2. Gizli Anlaşmaların Tarihsel Arka Planı
- Sykes-Picot Anlaşması (1916): İngiltere ve Fransa arasında Orta Doğu topraklarının paylaşımını düzenleyen gizli anlaşmadır.
- Londra Anlaşması (1915): İtalya’nın savaşa katılmasının sağlanması karşılığında kendisine Osmanlı’nın bazı topraklarının vad edilmesi söz konusudur.
- Saint-Jean-de-Maurienne (1917): İtalya’nın Osmanlı topraklarından alacağı payın daha açık belirlendiği anlaşmadır.
- İstanbul (Boğazlar) Anlaşmaları (1915): Rusya’ya Boğazlar ve çevresinin bırakılacağı, buna karşılık Rusya’nın Doğu Anadolu’da hak iddia edeceği gizli taahhütler olarak görülür.
Bu anlaşmalar sonucunda Osmanlı Devleti’nin özellikle Orta Doğu topraklarının büyük ölçüde parçalanması, Arap coğrafyasının İngiltere ve Fransa etki alanlarına bölünmesi planlanmıştır.
3. Seçeneklerdeki Bölgelerin Durumu
Soru seçenekleri:
A) Boğazlar
B) İzmir
C) Suriye
D) Kırım
E) Irak
Bu beş bölgeden hangisine ilişkin bir paylaşım veya hak iddiası kararı alınmamış, gizli antlaşmalara dâhil edilmemiştir?
3.1. Boğazlar
Birinci Dünya Savaşı sırasında yapılan İstanbul Antlaşmaları ve başka gizli protokollerde, özellikle Rusya’ya boğazlar (İstanbul Boğazı ve Çanakkale Boğazı) bölgesinin bırakılacağına dair söz verilmiştir. Cevaben Rusya da İtilaf Devletleri’nin hedeflerini desteklemeyi kabul etmiştir. Dolayısıyla Boğazlar’ın paylaşımı gizli antlaşmalarda önemli bir yer tutar.
3.2. İzmir
İtalya, 1915 Londra Anlaşması çerçevesinde Osmanlı topraklarından pay alma niyetindeydi. Ancak bir süre sonra Batı Anadolu ve özellikle İzmir üzerinde Yunanistan ve İtalya arasında farklı rekabet ortaya çıktı. Her ne kadar sonradan Paris Barış Konferansı (1919) ile İzmir’e Yunan ordusunun çıkması onaylanmış olsa da, gizli antlaşmalar kapsamında İtalya’ya bu bölgede pay verilmesi önceden planlanmıştı.
3.3. Suriye
Sykes-Picot Anlaşması ile İngiltere ve Fransa, Suriye ve Irak topraklarının nasıl paylaşılacağını büyük ölçüde belirlemiştir. Bu anlaşmaya göre Güney Suriye (Filistin) İngilizlere, Kuzey Suriye ve Lübnan ise Fransızlara bırakılacaktı. Dolayısıyla Suriye, gizli antlaşmalarda yer alan bölgelerden biridir.
3.4. Kırım
Kırım, 18. yüzyıldan itibaren (1774 Küçük Kaynarca Antlaşması ve devamındaki süreçle) Osmanlı hâkimiyetinden çıkarak Rusya’nın egemenlik sahasına girmişti. Bu nedenle Birinci Dünya Savaşı sırasında yapılan Osmanlı topraklarının paylaşımına dair gizli antlaşmalarda, Kırım’ın paylaşımı diye bir konu gündemde olmamıştır. Kırım zaten Rus kontrolündeydi ve o dönemin Osmanlı sınırları dışında görülüyordu.
3.5. Irak
Özellikle Sykes-Picot Anlaşması ile İngiltere, Bağdat ve Basra bölgelerini (yani bugünkü Irak’ın güney kısımları) etki alanı olarak tespit etmiştir. Dolayısıyla Irak da gizli antlaşmalarla paylaşıma konu edilmiştir.
4. Adım Adım Çözüm Yöntemi
-
Soruyu Doğru Anlama
- “Gizli antlaşmalar” ifadesi, Birinci Dünya Savaşı sırasında İtilaf Devletleri’nin Osmanlı toprakları üzerindeki paylaşım planlarını belirtir.
-
Seçeneklerin Osmanlı Topraklarına Dâhil Olup Olmadığını Tespit Etme
- Dönemin şartlarına göre Boğazlar, İzmir, Suriye ve Irak hâlâ Osmanlı Devleti’nin sınırlarında sayılırdı.
- Kırım ise 18. yüzyıldan beri Rus hâkimiyetinde idi ve bu nedenle paylaşılacak Osmanlı toprakları listesinde yer almaz.
-
Gizli Antlaşmaların Detaylarını İnceleme
- Sykes-Picot: Orta Doğu topraklarının paylaşımı (Suriye, Irak, Filistin, Lübnan vb.)
- Londra Anlaşması & Saint-Jean-de-Maurienne: İtalya’ya verilecek paylar (Ege ve Güneybatı Anadolu, hatta İzmir).
- İstanbul (Boğazlar) Antlaşması: Rusya’ya Boğazlar ve çevresi.
-
Sonucu Belirleme
- Tüm bu antlaşmalarda “Kırım” konusu geçmez. Çünkü Kırım, o dönemde Osmanlı’nın elinde değildi.
-
Doğru Cevabı Onaylama
- Dolayısıyla “Kırım” (seçenek D) paylaşım kapsamı dışında kalmıştır.
5. Özet Tablo
| Bölge | Gizli Antlaşmalarda Durumu |
|---|---|
| Boğazlar | İstanbul Antlaşmaları ile Rusya’ya bırakılması planlandı |
| İzmir | İtalya’ya verilmesi öngörüldü, ancak Yunanistan ile de rekabet söz konusuydu |
| Suriye | Sykes-Picot Anlaşması ile Fransa’nın etki alanına dâhil edildi |
| Kırım | Osmanlı’dan farklı olarak Rusya’nın kontrolündeydi, gizli antlaşmalarda yer almadı |
| Irak | Sykes-Picot Anlaşmasıyla İngiltere etki alanına dahil edildi |
6. Sonuç ve Kısa Özet
Birinci Dünya Savaşı sürerken İtilaf Devletleri, Osmanlı topraklarının paylaşımı üzerine birçok gizli antlaşma yapmıştır. Ancak Kırım, 18. yüzyılın sonlarından beri Osmanlı’nın fiilen elinde bulunmadığından, bu antlaşmalarda söz konusu olmamıştır. Dolayısıyla soruda, “Bu anlaşmalarda aşağıdaki bölgelerden hangisinin paylaşımı konusunda bir karar alınmamıştır?” sorusuna doğru cevap ‘Kırım’ olacaktır.
Özetle, Kırım Osmanlı Devleti’nin gündeminde olmadığı için gizli antlaşma metinlerinde paylaşılacak topraklar kapsamında anılmamıştır.