Aşının buluşu
Aşının Bulunuşu ve Etik İlkeler
Aşının Bulunuşu:
Aşının buluşu, insanlık tarihinde sağlık alanında devrim yaratan bir gelişmedir. Özellikle Edward Jenner, 1796 yılında ilk başarılı çiçek aşısını geliştirmiştir. Buradaki temel fikir, daha az tehlikeli olan inek çiçeği virüsünün, insanları ölümcül çiçek hastalığından koruyabileceğiydi. Jenner, inek çiçeğine maruz kalmış bir sütçü kızın, çiçek hastalığına bağışık olduğunu fark etti. Daha sonrasında bu hastalığı bilinçli olarak başka insanlara bulaştırarak onları çiçek hastalığına karşı korumuştur. Bu süreç, aşıların temelini oluşturdu ve aşılar zamanla birçok hastalığa karşı geliştirilerek günümüz sağlık sistemine entegre edilmiştir.
Etik İlkeler Açısından İnceleme:
-
Bilgilendirilmiş Onam:
- Tanım: Katılımcının, katıldığı süreç hakkında tam bilgi sahibi olması ve gönüllü olarak izin vermesi gerekir.
- Uygulama: Jenner’ın deneylerinde, katılımcılar üzerinde yeterli bilgilendirme yapılıp yapılmadığı konusunda etik sorular ortaya çıkabilir. Bu dönemde, bilgilendirilmiş onam kavramı henüz gelişmemişti.
-
Katılımcı Güvenliği:
- Tanım: Araştırmalarda katılımcıların zarar görmeyeceğinden emin olunmalıdır.
- Uygulama: İlk aşı denemelerinde, süreç tamamen güvenli değildi ve bu, bazı etik sorunları beraberinde getirdi. Günümüzde ise aşı geliştirme süreçleri sıkı güvenlik protokolleri altında yürütülmektedir.
-
Bilimsel Sorumluluk:
- Tanım: Araştırmacıların elde ettikleri bilgiyi, insanlığa fayda sağlaması için kullanmaları gerekir.
- Uygulama: Jenner’ın çalışmaları, milyonlarca insanın hayatını kurtardı ve bilimsel sorumluluk açısından olumlu bir örnek teşkil etti.
Örnek Raporlandırmalar:
- 1932-1972 Tuskegee Frengi Çalışması: Bilgilendirme eksikliği ve katılımcı haklarının ihlali gibi etik sorunlar yaşanmıştır.
- HeLa Hücreleri: İzin alınmadan kullanılmış ve etik tartışmalara yol açmıştır.
Summary: Aşının bulunuşu, insanlık tarihinde önemli bir dönüm noktasıdır. İlk aşı çalışmaları, o dönemde etik açıdan sorgulanabilir noktalara sahip olsa da, günümüzde bu tür uygulamalar için sıkı etik kurallar belirlenmiş ve katılımcı hakları öncelikli hale getirilmiştir.