Bana Yunus Emre’nin veya Mevlana’nın bir ozdeyisini anlat ama içinde özdeyiş nedir sorusunun cevabına olsun
Özdeyiş Nedir ve Yunus Emre ya da Mevlânâ’nın Bir Özdeyişini Açıklama
Özdeyiş Nedir?
Özdeyiş, toplum içinde kabul görmüş, veciz (özlü) bir biçimde dile getirilmiş, genellikle ders verici anlamlar taşıyan altın sözlerdir. Diğer bir ifadeyle, bir düşünceyi kısa, etkili, akılda kalıcı bir şekilde anlatan sanatlı ifadelerdir. Özdeyişler çoğunlukla ünlü kişilerin hayat felsefelerini, ahlaki öğütlerini veya bilgeliğini yansıtır. Türk edebiyatında “atasözü” ile karıştırılsa da arasındaki fark şudur:
- Atasözleri daha çok halk arasında anonimleşmiş sözlerdir, geçmişe dair deneyimlerden türemiş bilgeliği yansıtır.
- Özdeyişler ise bireylerin (genellikle yazarlar, filozoflar, şairler veya düşünürlerin) kişisel ifadeleridir ve kime ait olduğu bellidir.
Yunus Emre’nin Özdeyişlerinden Biri:
Şimdi Yunus Emre’nin bir özdeyişini ele alalım ve bunu açıklayarak özdeyiş terimini anlamlandıralım:
“Söz ola kese savaşı, söz ola kestire başı.”
Bu Özdeyiş Ne Anlatır?
Bu özdeyişte Yunus Emre, insanın söz söyleme sanatını, dilinin gücünü ve sözün insanlar üzerindeki etkisini vurgulamaktadır. Sözün, doğru yerde ve doğru şekilde kullanıldığında kötülükleri sona erdirmek, barış tesis etmek için güçlü bir araç olduğunu belirtir. Ancak söylediğimiz sözler bilinçsiz, kırıcı veya kötü niyetli olursa bu durum tam tersine yol açabilir: Savaşların nedeni dahi olabilir.
- “Söz ola kese savaşı” kısmında: İyi ve makul bir şekilde kullanılmış bir sözün, düşmanlıkları sona erdirip dostluk ve barış ortamı sağlayabileceği anlatılıyor. Yani doğru söz, en güçlü silahlardan biri kadar etkili olabilir.
- “Söz ola kestire başı” kısmında: Yanlış bir sözün ise insanın başına büyük dertler açabileceği veya felakete yol açabileceği aktarılmaktadır. Yani dil, bir insanın itibarı üzerinde yapıcı veya yıkıcı bir rol oynar.
Bu özdeyiş, sadece bir hayat dersi değil, aynı zamanda fonksiyonunu yitirmiş, kötü niyetle söylenen sözlerin sonuçlarının da altını çizmektedir. Yunus Emre’nin derin maneviyatı ve insana verdiği değer, bu basit ama güçlü ifadede kendisini gösteriyor.
Mevlânâ’nın Özdeyişlerinden Biri:
Bu kez de Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî’nin bir özdeyişine bakalım:
“Ya olduğun gibi görün, ya göründüğün gibi ol.”
Bu Özdeyiş Ne Anlatır?
Bu özdeyiş, insanların dürüst ve samimi olmalarının önemini vurgular. Mevlânâ burada sahte davranışların, ikiyüzlülüğün ve maskelerin insanları içsel ve toplumsal olarak mutsuzluğa sürüklediğini dile getirir. İç dünyamız ile dışa yansıyan halimiz arasındaki uyumun gerekliliğine işaret eder.
- “Ya olduğun gibi görün” ifadesinde, fıtratındaki gerçek kişiliği gizlemeden onu olduğu gibi sergilemenin önemine vurgu yapar. Yani, yapmacıklıktan uzak durarak doğal davranmalıyız.
- “Ya göründüğün gibi ol” kısmında ise, dışarıya yansıttığımız karakterin gerçekte bizim kimliğimizden kopuk olmaması gerektiğini açıklar. Başkalarına farklı bir yüz göstermemeliyiz.
Bu özdeyiş, insanın kendi özü ile barışık olması, yaşamdaki tüm tavır ve davranışlarında gerçekliğini koruması gerektiği mesajını taşır. Mevlânâ burada dürüstlük, samimiyet ve kendin olmayı öğütler. O ayrıca bu ifadesiyle ahlaki bir standart ortaya koyarak insanın doğru bir hayat sürmesi için rehberlik eder.
Özdeyişlerin Özelliklerini Bu Örneklerle Keşfetmek:
| Özellik | Yunus Emre Örneği | Mevlânâ Örneği |
|---|---|---|
| Kısa ve Öz Olması | “Söz ola kese savaşı, söz ola kestire başı.” | “Ya olduğun gibi görün, ya göründüğün gibi ol.” |
| Düşündürücü Temalar | Doğru sözün huzur sağlama gücü. | Dürüst ve samimi olmak. |
| Evrensel Mesaj | İnsanlar arasında iletişimin değeri. | Gerçekliğin ve samimiyetin önemi. |
| Ahlaki/Duygusal Öğüt | Sözlerimizle dikkatli olmalıyız. | İkiyüzlülükten kaçınarak kendimiz olmalıyız. |
| Zihni Uyarıcı Söylem | İnsan ilişkilerine dair sorgulatıcı. | Kişisel varoluş üzerine derin düşünce. |
Sonuç Olarak:
Özdeyiş, özlü bir şekilde büyük öğütler verir. Yunus Emre’nin “Söz ola kese savaşı…” sözünü ya da Mevlânâ’nın “Ya olduğun gibi görün…” ifadesini anlamak, özdeyişlerin önemini kavramamıza yardımcı olur. Her iki bilge de kısacık ve veciz ifadeleriyle insanların hayatına yön veren büyük felsefeler sunmaktadır. İşte bu yüzden, hem Yunus Emre’nin hem de Mevlânâ’nın özdeyişleri bir bakıma hayatın pusulasıdır.
Pinar_Ak