## 9. Sınıf Astronomi ve Uzay Bilimleri Çalışma Soruları
Aşağıda yer alan soruların yanıtlarını, temel astronomi kavramlarını göz önünde bulundurarak derledim. Her soruyu dikkatle inceleyip mümkün olduğunca detaylı şekilde yanıtlamaya çalıştım.
Answer:
1) Uzay ve gök cisimlerinin özelliklerini ve ilişkilerini inceleyen bilim dalı
Bu bilim dalına Astronomi veya Gök Bilimi adı verilir.
2) Dünya’nın tek doğal uydusu olan gök cismi
Dünya’nın tek doğal uydusu Ay olarak adlandırılır.
3) Çıplak gözle görülemeyecek kadar sönük olmasına rağmen bilinen, Dünya’ya ve Güneş’e en yakın yıldız
Dünya’ya ve Güneş’e en yakın yıldız Proxima Centauri’dir. Yaklaşık 4,24 ışık yılı uzaklıktadır.
4) Ay, Dünya ile Güneş arasına girdiğinde Ay’ın gölgesinin Dünya üzerine düşmesiyle gerçekleşen olay
Bu olaya Güneş tutulması denir.
5) Işığın 365 gün + 6 saat boyunca kat ettiği mesafeye verilen ad
Işığın bir yılda kat ettiği mesafeye Işık yılı denir.
6) Bir Güneş günü ortalama kaç saat veya kaç saniye olarak kabul edilir?
Bir Güneş günü 24 saat; yani 86.400 saniye olarak kabul edilir.
7) Dünyadan bakan bir gözlemci Ay’ın her zaman hangi yüzünü görür?
Ay, kütle çekim kilidi (tidal lock) nedeniyle kendi etrafında ve Dünya etrafında eşzamanlı döner. Bu yüzden Dünya’dan Ay’ın hep aynı yüzü görülür.
8) Astronomide en çok hangi uzaklık birimleri kullanılır?
En yaygın kullanılan astronomik uzaklık birimleri:
- Astronomik Birim (AB veya AU): Dünya ile Güneş arası ortalama mesafe (~150 milyon km)
- Işık yılı: Işığın bir yılda aldığı yol (~9,46 trilyon km)
- Parsek (pc): Özellikle çok büyük ölçekli galaksiler arası mesafelerde kullanılır (1 pc ≈ 3,26 ışık yılı)
9) Eklil (Artık) yıl ne demektir? Eklil Şubat ayı kaç gün çeker?
- Artık Yıl (Eklil Yıl): Dört yılda bir, Şubat ayının 29 çektiği ve yılın 366 gün olduğu özel yıla denir.
- Bu yıldaki Şubat ayı 29 gün çeker.
10) Sürekli Ay veya Güneş tutulmasının sebebi nedir?
Ay ve Güneş tutulmaları, Dünya-Ay-Güneş üçlüsünün zaman zaman aynı doğrultuya dizilmesi sonucu gerçekleşir. Bu hizalanma belirli periyotlarda tekrar ettiği için tutulmalar da düzenli aralıklarla gözlemlenir.
11) İslamiyet öncesi Türk devlet ve toplulukları tarafından kullanılan en eski takvim
En eski takvim, 12 Hayvanlı Türk Takvimi olarak bilinir.
12) Dış gezegen ne demektir ve kaç tane dış gezegen vardır? İsimlerini yazınız.
- Dış Gezegen: Güneş Sistemi’nde, Asteroit kuşağının dışında (Mars yörüngesinden daha uzakta) yer alan gezegenlerdir.
- Dört tane dış gezegen bulunur: Jüpiter, Satürn, Uranüs ve Neptün.
13) Yerküre üzerinde bir gözlemcinin, bir yıl içinde Güneş’i gözlemlediği konumların oluşturduğu yörünge düzlemi
Bu yörünge düzlemine Ekliptik (Tutulum Düzlemi) adı verilir.
14) Güneş ışınlarının Ekvator’a dik vurması ve gündüz ile gecenin eşit olması durumu
Bu olaya Ekinoks (Gün-Tün Eşitliği) adı verilir. Yılda iki kez (ilkbahar ve sonbahar ekinoksu) gerçekleşir.
15) Dünya yüzeyinden bakıldığında, gökyüzü ile yeryüzünün birleşiyor gibi göründüğü çizgi
Bu çizgi Ufuk veya Ufuk Dairesi (Horizon) olarak adlandırılır.
16) Kuzey ve Güney yarımküreleri birbirinden ayıran hayali dairesel hat
Bu hayali çizgi, Ekvator olarak bilinir. Dünya’nın merkezinde, kutuplara eşit uzaklıktaki noktaların birleşimiyle oluşan dairesel hattır.
17) Azimut (Azimut açısı) nedir?
Azimut, bir gök cisminin ufuk düzleminde, kuzey noktasından doğuya doğru ölçülen yatay açısal mesafesidir. Yani gözlemcinin bulunduğu noktadaki ufuk çizgisine göre cismin yönünü gösterir.
18) Kutup Yıldızı hangi takımyıldızdadır?
Kutup Yıldızı (Polaris) Küçük Ayı (Ursa Minor) takımyıldızında bulunur.
19) Dünya kendi yörüngesinde belli bir eksen eğikliği ile dolanır ve mevsimler bu açıya bağlıdır. Bu eksen eğikliğinin kaç derece olduğu bilinmektedir?
Dünya’nın eksen eğikliği yaklaşık 23,5° (23° 27’) olarak kabul edilir.
20) Ay’ın ana evreleri nelerdir?
Ay’ın en belirgin 4 ana evresi şunlardır:
- Yeni Ay
- İlk Dördün
- Dolunay
- Son Dördün
Özet Tablosu
| Soru No | Cevap (Kısa Özet) |
|---|---|
| 1 | Astronomi (Gök Bilimi) |
| 2 | Ay |
| 3 | Proxima Centauri |
| 4 | Güneş tutulması |
| 5 | Işık yılı |
| 6 | 24 saat veya 86.400 saniye |
| 7 | Ay’ın hep aynı yüzü (kütle çekim kilidi nedeniyle) |
| 8 | AB (Astronomik Birim), Işık yılı, Parsek |
| 9 | Artık yıl (366 gün), Şubat 29 gün |
| 10 | Dünya-Ay-Güneş’in aynı doğrultuya dizilmesi |
| 11 | 12 Hayvanlı Türk Takvimi |
| 12 | Dört dış gezegen: Jüpiter, Satürn, Uranüs, Neptün |
| 13 | Ekliptik (Tutulum Düzlemi) |
| 14 | Ekinoks (Gece-Gündüz Eşitliği) |
| 15 | Ufuk (Horizon) |
| 16 | Ekvator |
| 17 | Gökyüzündeki cismin ufuk düzlemindeki yatay açısı (Azimut açısı) |
| 18 | Küçük Ayı (Ursa Minor) |
| 19 | Yaklaşık 23,5° |
| 20 | Yeni Ay, İlk Dördün, Dolunay, Son Dördün |
Bu soruları cevaplarken, astronomiyle ilgili temel kavramların yanı sıra gök mekaniği ve gözlem tekniklerinden de yararlanılmıştır. Umarım yardımcı olmuştur!