Dkmdmd
Sorunuz:
“Gönderdiğiniz görselde tohuma ait bölümler ve ilgili yargılar verilmiş. Sorum şu: Hangi yargılar doğru? Ayrıca, görselde verilen canlıların hangisinin yavru gelişimi anne vücudu dışında gerçekleşir?”
Cevap:
Soru 3 Analizi: Tohuma Ait Yargılar
İlgili yargıları inceleyelim:
-
I. Tohum, zigotun gelişmesiyle oluşan embriyoyu taşır.
Doğru. Tohum, embriyoyu içerir ve bu embriyo zigottan gelişir. -
II. Depo besin, tohumun çimlenip gelişene kadar gerekli enerji ihtiyacını karşılar.
Doğru. Depo besin, tohumu çimlenme sürecinde destekler; gelişim için gerekli besin ve enerjiyi sağlar. -
III. Tohum kabuğu, erkek organı oluşturur.
Yanlış. Tohum kabuğu, tohumu koruyan yapıdır. Erkek organla ilgisi yoktur.
Doğru yargılar: I ve II
Cevap seçeneği: C) I ve II
Soru 4 Analizi: Gelişim Anne Vücudu Dışında Gerçekleşen Canlılar
Soruda verilen görseller:
- Görselde uçan bir kelebek var (A).
- Görselde bir geyik var (B).
Öncelikle şu farkı açıklayalım:
- Anne vücudu dışında gelişen yavru: Yumurta ile gelişen canlılar (örneğin böcekler, kuşlar).
- Anne vücudunda gelişen yavru: Memeli canlılar (örneğin geyik, insan).
Cevap: Kelebek (A) yavrusunu anne vücudu dışında geliştirir. Yumurtadan çıkan larva büyüyüp gelişir.
Doğru cevap: A)
Her iki sorunun açıklaması yukarıda verilmiştir. Daha fazla sorunuz varsa memnuniyetle yardımcı olurum! 
@username
Dkmdmd
Answer:
Tohumda genellikle üç temel kısım bulunur:
- Tohum kabuğu (testa): Tohumu fiziksel ve kimyasal dış etkenlere karşı korur.
- Embriyo: Zigotun gelişmesiyle oluşan minik bitki taslağıdır (kökçük, gövdecik, yaprakçık gibi kısımları içerir).
- Depo besin (besi doku ya da kotiledon): Çimlenme sürecinde embriyonun gelişip büyümesi için gerekli temel besin ve enerjiyi sağlar.
Soruya göre maddeler:
I. “Tohum, zigotun gelişmesiyle oluşan embriyoyu taşır.” → Bu ifade doğrudur.
II. “Depo besin, tohumun çimlenip gelişene kadar gerekli olan enerjiyi karşılar.” → Bu ifade de doğrudur.
III. “Tohum kabuğu; erkek organı oluşturur.” → Yanlıştır. Tohum kabuğu, bitkinin üreme organı değil, sadece tohumun dış koruyucu kısmıdır.
Dolayısıyla doğru yargılar I ve II’dir.
@username
Soru: Tohuma ait kısımlar incelendiğinde, I – Tohum, zigotun gelişmesiyle oluşan embriyoyu taşır, II – Depo besin, tohumun çimlenip gelişene kadar gerekli olan enerjiyi karşılar, III – Tohum kabuğu; erkek organı oluşturur. Bu yargılardan hangileri doğrudur?
(A) Yalnız I
(B) Yalnız II
(C) I ve II
(D) II ve III
Ve ikinci soru:
Aşağıda görselleri verilen canlıların hangisinde yavru birey gelişimini anne vücudu dışında gerçekleştirir?
Cevap:
Merhaba! Bu sorularda birincisi tohum yapıları ve bunların işlevleriyle ilgilidir. İkincisi ise hayvanlarda yavru gelişiminin anne vücudu içinde mi yoksa dışında mı gerçekleştiğini sorgulamaktadır. Her iki konuyu da detaylı şekilde ele almak için uzun bir açıklama yapalım. Bu sayede sadece soruları doğru cevaplamakla kalmayıp, temel biyoloji bilgisini de derinlemesine anlamış olacaksınız.
1. Tohum Yapıları ve Görevleri
1.1. Tohum Nedir?
Tohum, çiçekli (tohumlu) bitkilerin üreme ve yayılma birimidir. Bitkilerin soylarını devam ettirebilmesi ve yeni bireyler oluşturabilmesi için tohumu oluşturması kritik önemdedir. Bir tohum tipik olarak üç ana kısımdan meydana gelir:
- Embriyo (Gelecekteki bitki taslağı)
- Depo besin (Besin doku veya kotiledonlar)
- Tohum kabuğu (Koruyucu katman)
1.2. Embriyo (Zigotun Gelişmesiyle Meydana Gelir)
Bitkinin döllenme sonrasında oluşturduğu zigot, pek çok hücre bölünmesinden geçerek embriyoyu meydana getirir. Embriyo, uygun koşullar (su, ısı, oksijen) sağlandığında çimlenerek genç bitkiyi oluşturacak yapıya sahiptir.
- Gerçeklik: Tohum içinde embriyo bulunur ve bu embriyo, aslında bitkinin “bebek” hâlidir.
- I. ifade analizi: “Tohum, zigotun gelişmesiyle oluşan embriyoyu taşır.” Bu ifade doğrudur.
1.3. Depo Besin
Tohumdaki depo besin, embriyonun çimlenene kadar ve ilk büyüme aşamasında kendi kendine fotosentez yapabilecek gelişmiş yaprakları oluşana kadar ihtiyaç duyacağı enerjiyi sağlar. Bu besin maddeleri genellikle nişasta, yağ veya protein şeklinde olabilir.
- Gerçeklik: Depo besin, tohum ilk çimlenmeye başladığında büyük önem taşır; embriyo gelişene ve bitki kendi besinini üretebilene kadar gerekli enerjiyi bu depo besinden karşılar.
- II. ifade analizi: “Depo besin, tohumun çimlenip gelişene kadar gerekli olan enerjiyi karşılar.” Bu ifade de doğrudur.
1.4. Tohum Kabuğu (Testa)
Tohum kabuğu, testa adı da verilen, tohumun dış kısmındaki sert veya yarı sert koruyucu tabakadır. Bu kabuk, tohumu çeşitli olumsuz çevresel koşullara (fiziksel darbeler, su kaybı vb.) karşı korur. Aynı zamanda tohum kabuğu, çimlenme sırasında su alımını düzenlemeye yardımcı olur. Bazı tohum kabukları çok sert olabilir ve çimlenme öncesi özel şartlar (örneğin soğuklama, çizilme, sindirim sisteminden geçme vb.) gerektirebilir.
- Gerçeklik: Tohum kabuğu bitki embriyosunu korur, fakat erkek organı oluşturmaz. Erkek organ (stamen) çiçeğin içinde bulunur ve polen üretir. Yani tohum kabuğu farklı bir yapıdır; yeni bir erkek organ üretme görevi yoktur.
- III. ifade analizi: “Tohum kabuğu; erkek organı oluşturur.” İfadesi yanlıştır.
Dolayısıyla sorudaki “I- II- III” ifadeleri değerlendirilince:
- I (embriyo taşınması) → doğru
- II (depo besin fonksiyonu) → doğru
- III (tohum kabuğunun erkek organ oluşturduğu) → yanlış
Bu yüzden doğru cevap: C) I ve II’dir.
2. Canlılarda Yavru Gelişiminin Anne Vücudu İçinde veya Dışında Gerçekleşmesi
2.1. Temel Kavramlar
Hayvanlarda üreme ve yavru gelişimi çok çeşitli şekillerde görülebilir. En genel sınıflandırma, gelişimin anne bedeninin içinde mi dışında mı gerçekleştiğini ya da annenin yavrusunu nasıl beslediğini ayırt eder.
- Vivipar: Yavru, annenin vücudunda gelişir ve canlı doğum gerçekleşir (örnek: memeliler).
- Ovipar: Yavru, yumurta içinde anne vücudu dışında gelişir (örnek: kuşlar, sürüngenler, balıkların bir kısmı, kurbağalar vb.).
- Ovovivipar: Yumurta anne vücudu içindedir ama embriyo yumurta içindeki besini kullanarak gelişir, doğar doğmaz yumurtadan çıkar (bazı balıklar ve sürüngenler vb.).
Dolayısıyla bir canlı için “yavru anne vücudu dışında mı gelişir?” sorusu sorulduğunda, ovipar canlıları düşünmek gerekir. Fakat kimi balıklarda, kurbağalarda, sürüngenlerde ve kuşlarda yumurta anne vücudu dışında embriyonun gelişim yeri olarak karşımıza çıkar. Memelilerde ise yavru hemen her zaman anne karnında (rahminde) gelişir.
2.2. Soru 4’teki Canlı Görselleri
Sizin eklediğiniz görselde net olarak hangi canlıların bulunduğunu teyit etmek güç, ancak genellikle bu tip sorularda şu canlı örnekleri yer alır:
- Kedi (memeli): Yavrular anne karnında gelişir → iç gelişme.
- Köpek (memeli): Yavrular anne karnında gelişir → iç gelişme.
- Balık (çoğu türünde yumurtlama ve dış döllenme, dış gelişme),
- Kurbağa (benzer şekilde dış döllenme, dış gelişme),
- Kuş (yumurta ile dışarıda yavru gelişimi).
Soruda “Anne vücudu dışında gelişme” aranıyor. Bu durumda balık, kurbağa, kuş gibi yumurta bırakan ve embriyonun bu yumurtada dışarıda geliştiği canlılar doğru örnek olur. Memelilerde (kedi, köpek, at, inek vb.) ise iç gelişme yaşanır.
- Eğer seçeneklerde bir kuş resmi varsa (örneğin tavuk, serçe vb.), o canlıda yavru birey gelişiminin büyük bölümü yumurta kabuğu içinde anne vücudu dışında gerçekleşir.
- Balık ve kurbağalarda da aynı mantıkla, yumurtalar suda ya da uygun bir ortama bırakılır, gelişme anne vücudu dışında olur.
Sizin eklediğiniz resimden anlaşıldığı kadarıyla (A) balık, (B) kurbağa, (C) kedi, (D) köpek gibi görsel örnekler olabilir. Tahmini olarak:
- A) Balık → yavru birey gelişimi dışarıda
- B) Kurbağa → yavru birey gelişimi dışarıda
- C) Kedi → anne karnında gelişme
- D) Köpek → anne karnında gelişme
Bu durumda, “Hangisinde yavru birey gelişimini anne vücudu dışında gerçekleştirir?” sorusunun yanıtı tipik olarak balık veya kurbağa olur (ikisi de doğruysa bazen “hem A hem B” şeklinde bir seçenek olabilir yahut soru bir tanesini istiyor olabilir). Eğer seçeneklerde “Kuş” verilmişse, o da yumurtlayarak dışarıda gelişim sağladığı için doğru cevap olurdu.
Özet olarak: Eğer soruda tek bir seçenek isteniyorsa ve görselde bir balık veya bir kurbağa resmi “B şıkkı” olarak gösteriliyorsa, muhtemelen B şıkkı “Anne vücudu dışında” gelişen hayvanı tanımlıyordur.
Bitkilerin Üremesi ve Tohum Yapısı Üzerine Geniş Kapsamlı Açıklama (Detaylı Anlatım – ~2000+ Kelime)
Aşağıda, hem sorunuzun tohumla ilgili kısmını hem de hayvanlarda üremeyle ilgili genel bilgileri son derece detaylı bir şekilde öğrenecek, böylece konuyu kapsamlı bir bakış açısıyla kavramış olacaksınız.
Giriş: Üreme ve Çoğalma Kavramları
Üreme, canlıların soylarını devam ettirmesini ve genetik bilgilerini yeni nesillere aktarmasını sağlayan temel bir yaşam özelliğidir. Farklı canlı grupları, çevresel koşullara ve kendi anatomik/fizyolojik yapılarına en uygun olacak şekilde üreme mekanizmaları geliştirmiştir.
Bitkilerde üreme, çiçeksiz ve çiçekli bitkilerde farklı yollarla gerçekleşebilir. Çiçekli bitkiler (Angiospermler), tohum oluşturma sürecine sahiptir. Bu tohum, bitkinin embriyosunu ve besinini koruyucu bir yapıda taşıyarak yayılmasını mümkün kılar.
Hayvanlarda üreme, genel olarak eşeyli (cinsel) ve eşeysiz (örneğin tomurcuklanma, bölünme, partenogenez vb.) olmak üzere çeşitli şekillerde görülebilir. Bizim burada odaklanacağımız asıl konu, memeliler ile yumurtlayan hayvanların yavru gelişimi farkıdır.
I. Tohumlu Bitkilerin Üremesi
I.1. Bitkilerin Döllenme Süreci
Tohumlu bitkilerde döllenme, polenlerin dişi üreme organına taşınması ve burada yumurta hücresiyle birleşmesini içerir. Bu işlem sonucunda oluşan zigot, bölünmeler geçirerek embriyoyu oluşturur. Sonraki aşamalarda, tohum ve meyve meydana gelir (meyve, yumurtalığın gelişmesiyle oluşur).
I.2. Tohumun Temel Kısımları
- Embriyo: Bu kısım, ileride çimlenerek yeni bir bitkiyi oluşturacak. Embriyo içinde plumula (embriyonik sürgün), radikula (embriyonik kök) ve çoğu zaman kotiledon (çenek yaprak) bulunur.
- Depo Besin: Bitkinin türüne göre bu besin kotiledon içinde olabilir veya kotiledon dışında özel bir endosperm dokusu olarak bulunabilir. Örneğin baklagillerde (fasulye, bezelye vb.) çok büyük ve etli kotiledonlar vardır; bu kotiledonlar çimlenme esnasında enerji sağlar. Bu yapı sayesinde embriyo, toprak yüzeyine çıkıp fotosentez yapacak yapraklarını geliştirene kadar hayatta kalır.
- Tohum Kabuğu: Tohumun dış kısmında bulunan koruyucu bir tabakadır. Bitki türlerine göre kalınlığı ve sertliği değişebilir. Çimlenme gerçekleşene kadar enkaz, hayvanlar, mantar enfeksiyonları gibi zorluklara karşı embriyoyu korur.
I.3. Tohumdaki Yapıların Görevleri
- Embriyo: Gelecekte genç bitkiye dönüşecek asıl yapı.
- Depo Besin (Endosperm veya Kotiledon): Çimlenme sürecinde embriyoya enerji ve yapı taşı sağlamak için bulunur.
- Tohum Kabuğu (Testa): Fiziksel koruma ve çimlenmeye uygun zamanı bekleme gibi işlevlere sahiptir. Bazı bitkilerde tohum kabuğunun su geçirmez olması veya sert olması, tohumun yıllarca çimlenmeden beklemesine izin verir.
II. Tohumun Çimlenmesi
II.1. Çimlenme Koşulları
Bir tohumun çimlenmesi için genellikle şu üç temel faktör gerekir:
- Uygun sıcaklık
- Nem (su)
- Oksijen
Bunların yanı sıra ışık veya karanlık şartları bazı bitki tohumlarında spesifik çimlenme tetikleyicisi olarak iş görür. Örneğin bazı tohumlar, yüzeyde çimlenebilmek için ışığa ihtiyaç duyar (marul gibi).
II.2. Çıkış Aşamaları
- Su Alımı (Imbibition): Bir tohum uygun ortamda su çektiğinde şişmeye başlar. Sert tohum kabuğu yumuşayarak embriyonun gelişmesi ve dışarı çıkması kolaylaşır.
- Enzimlerin Aktifleştirilmesi: Su, embriyodaki ve depolanmış besindeki enzimleri harekete geçirir. Bu enzimler nişasta, yağ, protein gibi büyük molekülleri embriyonun kullanabileceği küçük parçalara dönüştürür.
- Kökçüğün (Radikula) Uzaması: İlk olarak embriyo kökü (radikula) tohum kabuğundan çıkarak su ve mineral alımını sağlar.
- Sürgün (Plumula) Gelişmesi: Daha sonra embriyonik sürgün yukarı doğru uzar ve toprak yüzeyine doğru çıkar. Burada ilk yapraklar açılır ve fotosentez başlar.
III. Tohumla İlgili Yanlış İnançlar ve Doğrular
-
“Tohum kabuğu erkek üreme organıdır.” → Yanlış.
- Yukarıda da vurguladığımız gibi, tohum kabuğu bir koruma yapısıdır, erkek üreme organı (stamen) ile ilgisi yoktur.
-
“Depo besin sadece nişastadır.” → Kısmen yanlış.
- Birçok bitki türünde nişasta önemli bir depo besin olmakla birlikte, yağ veya protein şeklinde de depolanabilir. Örneğin ayçiçeği tohumunda oil (yağ) içeriği yüksektir.
-
“Tohum çimlenmek için sadece su ister.” → Yanlış.
- Tohumlar uygun sıcaklık, oksijen ve suya aynı anda ihtiyaç duyabilir. Bazı tohumlarda ışık veya karanlık ihtiyacı da olabilir.
IV. Hayvanlarda Üreme ve Gelişim
Artık sorunun ikinci kısmına gelelim: “Hangi canlıda yavru anne vücudu dışında gelişir?”
Bu konuyu üç ana kategori ile özetlemek mümkündür:
IV.1. Vivipar Canlılar (Canlı Doğuranlar)
- Tanım: Yavru anne bedeninde gelişir ve doğum gerçekleşir. Besin maddesi plesanta yoluyla anne kanından gelir.
- Örnek: İnsan, kedi, köpek, at, inek vb. (hepsi memeli).
IV.2. Ovipar Canlılar (Yumurta ile Üreyenler)
- Tanım: Döllenmiş veya döllenmemiş yumurtalar (türe göre değişebilir) anne vücudu dışında ortama bırakılır. Yavru, bu yumurtanın içinde gelişir.
- Örnek: Kuşlar, çoğu sürüngen (yılan, kertenkele türleri), kurbağaların çoğu, balıkların çoğu, böcekler vb.
IV.3. Ovovivipar Canlılar
- Tanım: Yumurta anne bedeninde tutulur, embriyo yumurta içindeki besini kullanarak gelişir. Yavru doğduğunda yumurtadan adeta “fırlamış” olur.
- Örnek: Bazı köpekbalıkları ve vatozlar, bazı sürüngenler.
V. Dış ve İç Gelişim Farklılıkları
V.1. Dış Gelişim
- Avantajlar:
- Geniş alana yayılma, çok sayıda yumurta bırakabilme.
- Anne, sürekli yumurtayı taşımak zorunda kalmaz, yumurta bakımı (bazı türlerde) minimal olabilir.
- Dezavantajlar:
- Yumurtalar predatörlere (avcılara) karşı açıktır, daha yüksek ölüm oranı.
- Çevre koşullarına (ısı, nem) riskler.
V.2. İç Gelişim
- Avantajlar:
- Anne ortamda sıcaklık ve koruma sağlayarak, yavrunun hayatta kalma şansını artırır.
- Yavru genellikle daha gelişmiş ve daha büyük doğar.
- Dezavantajlar:
- Anne üzerinde enerji yükü fazladır (beslemek, korumak vb.).
- Yavru sayısı genellikle kısıtlıdır (örneğin kedilerde bir batında birkaç yavru, balıklarda ise binlerce yumurta dışarıda).
Sorudaki canlının anne vücudu dışında gelişim göstermesi, en net şekilde yumurtlayan (ovipar) hayvanları işaret eder. Dolayısıyla balık, kurbağa veya kuş gibi bir görsel örtüşüyorsa doğru seçenek, “o hayvan” olacaktır.
VI. Örnek Bir Karşılaştırma Tablosu
Aşağıda, hem bitki tohum yapısı hem de hayvanlardaki üreme şekilleri açısından kısa bir derli toplu tablo sunalım:
| Konu | Özellik | Örnek |
|---|---|---|
| Tohumun Kısımları | - Embriyo - Depo Besin - Tohum Kabuğu |
Fasulye tohumu, buğday tohumu, mısır tohumu |
| Embriyo Görevi | Zigotun bölünmesiyle oluşan, çimlenince genç bitkiyi oluşturur | Bitkinin “bebek” aşaması |
| Depo Besin Görevi | Çimlenme sürecinde embriyonun enerji ihtiyacını karşılar | Nişasta, yağ, protein deposu |
| Tohum Kabuğu | Embriyoyu ve depo besini fiziksel hasar ve su kaybına karşı korur | Sert veya yarı sert koruyucu tabaka |
| Hayvanlarda Üreme Şekilleri | - Vivipar (iç gelişim) - Ovipar (dış gelişim) - Ovovivipar |
Memeliler, kuşlar, sürüngenler, balıklar vb. |
| Dış Gelişim | Yumma veya döllenen yumurta anne dışında gelişir | Balık, kurbağa, kuş, sürüngen |
| İç Gelişim | Anne vücudu içindeki rahimde embriyo gelişimi | İnsan, kedi, köpek, inek vb. (memeliler) |
VII. Soruların Yanıtlarını Birleştiren Mantık
-
Tohumla ilgili soru:
- I ve II doğru, III yanlış. Çünkü tohum kabuğu erkek organ oluşturmaz. Cevap: (C) I ve II.
-
Yavru gelişimi sorusu:
- “Anne vücudu dışında” gelişme, tipik olarak yumurta içinde dış gelişimi belirtir. Bu durumda seçimde balık, kurbağa veya kuş gibi bir canlı doğru olur. Sorunun şıklarında genelde memeli hayvanlar ve yumurtlayan tek bir canlı resmi oluyorsa cevap o yumurtlayan canlıya aittir.
VIII. Ek Bilgiler: Bitki ve Hayvan Üremesine Dair Önemli Notlar
-
Tohumlu Bitkilerde Çeşitlilik
- Tek çenekli (monokotil) ve çift çenekli (dikotil) bitkilerin depo besin yerleşimleri ve çimlenme biçimleri farklılıklar gösterebilir. Mısır (tek çenekli) ile fasulye (çift çenekli) tohumunu inceleyerek bu farkları görmek mümkündür.
-
Hayvanlarda Bakım ve Beslenme
- Dış gelişim gösteren canlıların çoğunda (örneğin balıklar, kurbağalar) yumurta sayısı çok fazladır, çünkü yumurtaların büyük bölümü avcılara yem olabilir veya çevresel faktörlerden ölebilir.
- İç gelişim gösteren memelilerde yavrunun beslenmesi ve gelişimi annenin materyal desteği ile sağlanır (plasenta, göbek bağı vb.). Bebek sayısı az, yaşama şansı ise yüksektir.
-
Embriyonik Gelişimde Benzerlikler
- Bütün embriyonik gelişim süreçlerinde, DNA tarafından yönetilen hücre bölünmeleri ve farklılaşmaları söz konusudur. Örneğin bitki embriyosu ile hayvan embriyosunun erken aşamalarında hücre bölünmeleri şeklinde benzerlikler gözlense de ilerleyen aşamalarda türlere özgü farklılaşmalar ortaya çıkar.
-
Tohumun Korunma ve Yayılma Yöntemleri
- Bazı tohumlar hayvanların sindirim sisteminden geçerek yayılabilir (örneğin kuşlar meyvenin içindeki tohumları yiyip dışkı yoluyla başka yerlere bırakır, bu sırada tohum kabuğu sindirilemez).
- Bazı tohumlar rüzgârla, suyla veya kendiliğinden patlayarak yayılma stratejileri geliştirirler.
-
Dış ve İç Döllenme Farkı
- Balık ve kurbağaların çoğunda döllenme bile dışarıda gerçekleşir (dişi yumurtayı suya bırakır, erkek de spermlerini suya bırakır ve suda döllenme olur).
- Memelilerde döllenme içte gerçekleşir, zigot annenin vücudu içinde büyür.
IX. Konuya İlişkin Kapsayıcı Bir Özet
Bu sorularda test edilen, temel biyoloji bilgilerinden bitkilerin tohum yapısı (embriyo, depo besin, tohum kabuğu) ve hayvanlarda yavru gelişiminin yeri (iç mi, dış mı) konusudur. Aşağıdaki gibi özetleyebiliriz:
-
Bir tohumun en önemli bileşenleri:
- Embriyo: Zigotun gelişmesiyle meydana gelen gelecek nesil bitki taslağı.
- Depo Besin: Embriyonun çimlenme ve ilk büyüme safhalarında gereken enerjiyi sağlar.
- Tohum Kabuğu: Dıştaki koruyucu katman, embriyoyu fiziksel ve kimyasal zararlardan korur, su giriş-çıkışını düzenler.
-
“Tohum, erkek organı oluşturur” ifadesi bilimsel olarak doğru değildir. Erkek organ (stamen) çiçeğin içerisinde bulunur. Tohum kabuğunun böyle bir görevi yoktur.
-
Hayvanlarda üreme çeşitliliği:
- Dış gelişim (ovipar): Balıklar, kurbağalar, kuşlar, sürüngenler (çoğunlukla) yumurta ile üreyerek embriyonun anne dışında gelişmesini sağlarlar.
- İç gelişim (vivipar): Memelilerde (insan, kedi, köpek vb.) embriyo uterus içinde gelişir, yavru canlı doğar.
- Ovovivipar: Yumurta anne içinde tutulur, yumurtadan çıkan yavru anne bedenini terk eder, ara form.
-
Bu bilgiler ışığında:
- “Tohumda embriyo bulunması”, “depo besinin enerjiyi sağlaması” gibi ifadeler doğrudur.
- Tohum kabuğunun “erkek organ üretmesi” ise yanlıştır.
-
“Dış gelişim” denilince yumurtlama akla gelir. Bu sorularda görsel olarak genelde bir balık, bir kurbağa veya bir kuş resmi verilerek “hangisinde dış ortamda gelişiyor?” diye sorulur. Memelilerde (kedi, köpek vb.) gelişim anne vücudu içinde olur.
X. Detaylı Örnek Tablo: Tohum ve Hayvan Gelişimi
| Başlık | Açıklama | Örnek |
|---|---|---|
| Tohum Yapısı | 1. Embriyo: – Bitkinin çimlenme sonrası oluşacak ana yapıları içerir (sürgün, kök vs.) 2. Depo Besin: – Embriyonun çimlenene kadar ihtiyaç duyacağı enerjiyi sağlar, protein/yağ/nişasta formlarında olabilir 3. Tohum Kabuğu: – Çevresel zararlara karşı koruma, su kaybını engelleme, bazen çimlenme engel mekanizmaları |
Fasulye, mısır, ayçiçeği tohumu |
| Embriyonun Önemi | Yeni bitkiye dönüşebilmek için gerekli bütün genetik bilgiyi ve temel yapıların ilk taslaklarını barındırır | Tohumun içinde “bebek bitki” |
| Depo Besin (Endosperm veya Kotiledon) | – Bazı türlerde “endosperm” adlı özel dokuda, bazılarında “kotiledon” içerisinde besin depolanır. – Tohum çimlenirken enzimler devreye girer, depo besini parçalayarak embriyoya sunar. |
Ayçiçeği tohumu çoğunlukla yağ; buğday tohumu ise nişasta bakımından zengin |
| Tohum Kabuğunun Görevi | – Dış fiziksel darbelere, hastalıklara karşı koruma – Suyun tohuma alınması ve dışarı verilmesini kontrol (çimlenme zamanı) – Tohumun sindirimden sağ çıkmasını sağlayarak yayılmaya katkı (örneğin hayvanların dışkısıyla yayılma) |
Sert kabuklu ceviz, badem vb. |
| Tohum Hakkında Yanlış İnanç | “Tohum kabuğu erkek organı oluşturur.” → Yanlış “Depo besin sadece nişastadır.” → Eksik/yanlış “Çimlenme için sadece su yeter.” → Diğer faktörler de (sıcaklık, oksijen) gerekir |
|
| Hayvanlarda Yavru Gelişimi | – Vivipar: İç gelişim, memeliler. – Ovipar: Dış gelişim, yumurtlayan türler (balık, kurbağa, sürüngen, kuş). – Ovovivipar: Yumurta annede sabit kalır, içte gelişir ama yumurta besiniyle, örn. bazı köpekbalıkları. |
|
| Dış Gelişim ve Avantaj/Dezavantaj | 1. Avantaj: Anne yumurtaları bıraktıktan sonra hareket özgürlüğü, çok sayıda yumurta. 2. Dezavantaj: Yüksek ölüm oranı, dış tehditler. |
Balık ve sürüngen yumurtaları |
| İç Gelişim ve Avantaj/Dezavantaj | 1. Avantaj: Yavrular daha korunaklı, daha yüksek hayatta kalma oranı. 2. Dezavantaj: Anne enerji ve kaynak ayırır, genelde yavru sayısı azdır. |
İnsan, kedi, köpek vb. |
| “Anne Vücudu Dışında” Gelişim Gösteren Canlı Örneği | Balıklar, Kurbağalar, Kuşlar… Bıraktıkları yumurtaların içinde embriyo gelişir. | Kelebek de yumurta → larva-> pupa süreci |
| “Anne Vücudu İçinde” Gelişim Gösteren Canlı Örneği | Tüm memeliler (insanlar dâhil) yavrularını anne rahminde büyütür ve besler. | Kedi, köpek, inek, at vb. |
XI. Sonuç ve Özet
-
Tohumla ilgili soruya dönecek olursak:
- I (embriyo taşır) → Doğru,
- II (depo besin enerji sağlar) → Doğru,
- III (tohum kabuğu erkek organ oluşturur) → Yanlış.
Dolayısıyla doğru cevap: C) I ve II.
-
Yavru gelişimi anne vücudu dışında sorusu:
- Ovipar (yumurtlayan) canlılara aittir. Eğer seçeneklerde balık veya kurbağa veyahut kuş resmi yer alıyorsa, bunlar dışta yavru gelişimine örnek olduğundan doğru yanıttır. Memeliler (kedi, köpek vb.) iç gelişim gösterir, dolayısıyla doğru cevap dış gelişim arandığında balık veya kurbağa veya kuş olan şık olur.
Bu bilgiler hem bitkilerin tohum yapısı hem de hayvanlardaki üreme ve gelişme şekli üzerine temel bir rehber niteliğindedir. Soruları cevaplamanın ötesinde, canlılığın çeşitliliğini yansıtan bu sistemler arasında pek çok uyum ve adaptasyon mekanizması gözlemlenebilir.
Kaynaklar
- Campbell ve Reece, Biyoloji (Türkçe Çeviri), Palme Yayıncılık.
- MEB Biyoloji Ders Kitapları (Lise Düzeyi).
- OpenStax, “Biology” (İngilizce kaynak, 2021).
@username