Cevap:
Yukarıdaki grafiklere bakarak, her bir bilgiye dikkatlice bakalım ve seçenekleri değerlendirelim:
Grafiklerin Analizi
-
Metan Gazı Salınımı (2017):
- Tarımsal Faaliyetler en büyük paya (%62,3).
- Endüstriyel İşlem %16,4.
- Atık %21,3.
-
Sera Gazı Salınımı (2017):
- Enerji %72,2 ile büyük bir paya sahip.
- Tarımsal Faaliyet %11,9.
- Endüstriyel İşlem %12,6.
- Atık %3,3.
-
CO2 (Karbon Dioksit) Salınımı (2017):
- Enerji %62,4 ile en büyük paya sahip.
- Elektrik ve Isı Üretimi %25.
- Endüstriyel İşlem %10.
- Tarımsal Faaliyet %2,2.
Seçeneklerin Değerlendirmesi
A Seçeneği
“2017 yılında TÜİK verilerine göre karbondioksit salınımının yarısından fazlası enerjiye, çeyreği elektrik ve ısı üretimine, kalan ise tarımsal faaliyetler ile endüstriyel işlemlere aittir.”
- Doğru: Karbon dioksit salınımında enerji %62,4, elektrik ve ısı üretimi %25. Bu iki toplam zaten %87,4 yapıyor; tarımsal ve endüstriyel faaliyetler kalan miktarı oluşturuyor.
B Seçeneği
“TÜİK verilerine göre 2017 yılında metan gazı salınımında en büyük pay tarımsal faaliyetlere aitken karbondioksit salınımındaki tarımsal faaliyetlerin etkisi %5’in altındadır.”
- Doğru: Metan gazı salınımında tarımsal faaliyetler %62,3 ile açıkça en büyük paya sahip. Karbon dioksit salınımında ise tarımsal faaliyet %2,2 ile %5’in altında.
C Seçeneği
“TÜİK verilerine göre 2017 yılında endüstriyel işlemlerin etkisi; metan gazı salınımında %1, sera gazı salınımında %12,6 ve karbondioksit salınımında %10’dur.”
- Yanlış: Metan gazı salınımında endüstriyel işlemler %16,4 olarak verilmiş, %1 değil. Bu nedenle ulaşılamaz.
D Seçeneği
“2017 yılında TÜİK verilerine göre sera gazı salınımında en büyük payın enerjiye ait olmasının sebebi, enerji üretiminde ağırlıklı olarak fosil yakıt kullanımıdır.”
- Doğru: Sera gazı salınımında enerji %72,2 ile en büyük paya sahip. Fosil yakıtların enerji üretiminde kullanımı bu durumu açıklıyor.
Sonuç ve Doğru Cevap
Grafiklerden hareketle ulaşılamayan bilgi C seçeneğidir, çünkü endüstriyel işlemlerin metan gazı salınımındaki oranı %1 değil, %16,4’tür.
Özet Tablo
| Seçenek | Bilginin Durumu | Açıklama |
|---|---|---|
| A | Ulaşılabilir | Verilen oranlar grafikte doğrulanmaktadır. |
| B | Ulaşılabilir | Metan ve karbondioksit salınım oranları doğru. |
| C | Ulaşılamaz | Metan gazında endüstriyel işlem oranı %1 değil. |
| D | Ulaşılabilir | Fosil yakıtlar, enerji salınımını açıklamaktadır. |
Doğru cevap: C
Yukarıdaki daire grafiklerinde 2017 yılında Türkiye’deki metan gazı, sera gazı ve karbondioksit salınımına ait TÜİK verileri yüzdelik olarak gösterilmiştir. Buna göre, grafiklerden hareketle aşağıdakilerden hangisine ulaşılmaz?
Cevap:
İçindekiler
- Soruya Genel Bakış
- Grafiklerin İncelenmesi
- Seçeneklerin Analizi
- Özet Tablo
- Sonuç ve Kısa Değerlendirme
1. Soruya Genel Bakış
Sorumuzda üç farklı grafik görülmektedir:
- Metan Gazı Salınımı (2017)
- Sera Gazı Salınımı (2017)
- Karbondioksit (CO₂) Salınımı (2017)
Grafikler, TÜİK verilerine göre yüzdelik dağılımları gösterir. Soru, bu grafiklerden hareketle hangi ifadeye ulaşılamayacağını (yani grafiklerle desteklenmeyen veya grafiklerden direkt çıkarılamayan bir bilgiyi) bulmamızı ister.
2. Grafiklerin İncelenmesi
2.1 Metan Gazı Salınımı (2017)
- Tarımsal Faaliyet: Yaklaşık %62,3
- Atık: Yaklaşık %21,3
- Enerji: Yaklaşık %16,4
- Endüstriyel İşlem: Yaklaşık %0–1 (Grafikte %1 civarında gösterilmekte)
Bu dağılıma göre metan gazı salınımında en büyük pay tarımsal faaliyetlere aittir.
2.2 Sera Gazı Salınımı (2017)
- Enerji: Yaklaşık %72,2
- Tarımsal Faaliyet: Yaklaşık %11,9
- Endüstriyel İşlem: Yaklaşık %12,6
- Atık: Yaklaşık %3,3
Burada da en yüksek oran (%72,2) enerji kaynaklı sera gazı salınımıdır.
2.3 Karbondioksit (CO₂) Salınımı (2017)
- Enerji: Yaklaşık %62,4
- Elektrik ve Isı Üretimi: Yaklaşık %25
- Endüstriyel İşlem: Yaklaşık %10
- Tarımsal Faaliyet: Yaklaşık %2,2
Karbondioksit salınımında enerji sektörü yaklaşık %62,4 ile başı çekmekte, onu elektrik ve ısı üretimi (%25) izlemektedir.
3. Seçeneklerin Analizi
3.1 A Seçeneği
“2017 yılı TÜİK verilerine göre karbondioksit salınımının yarısından fazlası enerjiye, çeyreği elektrik ve ısı üretimine, kalanı ise tarımsal faaliyetler ile endüstriyel işlemlere aittir.”
- CO₂ grafiğinde enerji = %62,4, elektrik ve ısı üretimi = %25, endüstriyel işlem = %10, tarımsal faaliyet = %2,2.
- Enerjinin payı %50’den fazla, elektrik ve ısı üretimi çeyrek civarında, geri kalan ise endüstriyel işlem ve tarımda.
- Bu ifade doğrudan grafikle örtüşmektedir; A seçeneği grafiğe uygun bir bilgiler bütünüdür.
3.2 B Seçeneği
“TÜİK verilerine göre 2017 yılında metan gazı salınımında en büyük pay tarımsal faaliyetlere aitken karbondioksit salınımında tarımsal faaliyetin etkisi %5’in altındadır.”
- Metan gazı için tarımsal faaliyet %62,3 ile en büyük pay.
- CO₂’de tarımsal faaliyet %2,2, yani %5’in altında.
- Bu da doğru bir çıkarımdır, B seçeneği grafikteki verilerle örtüşür.
3.3 C Seçeneği
“TÜİK verilerine göre 2017 yılında endüstriyel işlemlerin etkisi; metan gazı salınımında %1, sera gazı salınımında %12,6, karbondioksit salınımında %10’dur.”
- Metan gazı grafiğinde endüstriyel işlem: %1 civarı
- Sera gazı grafiğinde endüstriyel işlem: %12,6
- CO₂ grafiğinde endüstriyel işlem: %10
- Bu üç oran da grafikle birebir uyumludur; C seçeneği de doğrudur.
3.4 D Seçeneği
“2017 yılında TÜİK verilerine göre sera gazı salınımının en büyük payının enerjiye ait olmasının sebebi, enerji ihtiyaçlarının ağırlıklı olarak fosil yakıt kullanımıdır.”
- Grafiğe göre sera gazı salınımında en büyük pay %72,2 ile enerji sektörüdür, bu doğru.
- Ancak, “sebebin fosil yakıt kullanımı” olduğu bilgisi doğrudan grafiklerde yazmıyor. Grafiklerden sadece enerji payının yüksek olduğu görülebilir; bunun nedeninin fosil yakıtlar olduğu ifadesi istatistik tabloda yer almamaktadır.
- Grafikler, “sebep” veya “Neden fosil yakıtların ağırlıklı kullanıldığı?” gibi bir konuda fikir vermemektedir. Bu nedenle D seçeneğine grafiklerden hareketle ulaşılamaz.
Dolayısıyla sorunun doğru cevabı D seçeneğidir.
4. Özet Tablo
| Gaz Türü | Ana Salınım Kalemi (En Yüksek Pay) | Diğer Önemli Dağılımlar |
|---|---|---|
| Metan (CH₄) | Tarımsal Faaliyet %62,3 | Atık %21,3, Enerji %16,4, End. İşlem %1 |
| Sera Gazı (GHG) | Enerji %72,2 | End. İşlem %12,6, Tarımsal Faaliyet %11,9, Atık %3,3 |
| Karbondioksit (CO₂) | Enerji %62,4 | El. & Isı Üretimi %25, End. İşlem %10, Tarımsal Faaliyet %2,2 |
5. Sonuç ve Kısa Değerlendirme
- A, B ve C seçenekleri grafiklerle desteklenen doğru yorumlardır.
- D seçeneğindeki “sebep” açıklaması ise doğrudan grafiklerin içinde yoktur; grafiklerden sadece oran tespiti ve dağılım yorumu yapılabilir, ancak bunun kaynağının fosil yakıtlar olduğu bilgisine grafiklerden ulaşmak mümkün değildir.
Kısacası, bu soruda “grafiklerden hareketle ulaşılamayan” ifade D seçeneğidir.