Bu soruda verilen kuralların örneklerini inceleyelim:
Parçada Noktalama İşaretleriyle İlgili Kurallar
-
Soru eki veya sözü içeren cümle veya sözlerin sonuna “soru işareti” konur.
→ Parçada buna uygun bir örnek var: “Neye yarar, dedim kendi kendime, neye yarar?”
Soru işareti kullanımı görülmektedir. -
Anlatım olarak tamamlanmamış cümlelerin sonuna “üç nokta” konur.
→ Parçada buna uygun bir örnek var: “Hepsi eskimiş, yıpranmış, yozlaşmış…”
Üç nokta kullanımı görülmektedir. -
Eş görevli sözcüklerin arasına “virgül” konur.
→ Parçada buna uygun bir örnek yok. Eş görevli kelimelerin bir virgül ile ayrıldığı bir yapı bulunmamaktadır. -
Seslenme, hitap ve uyarı sözlerinden sonra “ünlem” konur.
→ Parçada buna uygun bir örnek yok. Ünlem kullanımı gerektiren bir sesleniş ifadesi bulunmamaktadır.
Cevap Şıkları Analizi:
- A şıkkı (I ve II): Parçada her iki kuralın da örneği bulunmaktadır. Yanlış.
- B şıkkı (I ve III): III. kuralın örneği yoktur. Doğru cevabı içermektedir.
- C şıkkı (II ve III): II. kuralın örneği vardır, ancak III yoktur. Yanlış.
- D şıkkı (III ve IV): Her iki kuralın örneği yoktur. Yanlış.
Doğru Cevap: B) I ve III
@username
Bu parçada noktalama işaretleriyle ilgili kurallardan hangilerinin örneği yoktur?
Cevap: D) III ve IV
Açıklamaya geçmeden önce soruda verilen metni ve kuralları adım adım inceleyelim:
Metin
“Neye yarar, dedim kendi kendime, neye yarar? Sözcükler yeterli değil duyguları anlatmaya! Hepsi esimiş, yıpranmış, yozlaşmış… Yinelene yinelene anlamını yitirmiş sözcükler. Hele konu, sevilen bir dostun yaşamdan kopması ise hangi sözcük, şu an, içinde yaşadığım karanlığı dağıtabilir.”
Verilen Noktalama Kuralları
- Soru eki veya sözü içeren cümle veya sözlerin sonuna ‘soru işareti (?’) konur.
- Anlatım olarak tamamlanmamış cümlelerin sonuna ‘üç nokta (…)’ konur.
- Eş görevli sözcüklerin arasına ‘virgül (,)’ konur.
- Seslenme, hitap ve uyarı sözlerinden sonra ‘ünlem (!)’ konur.
Soru
“Bu parçada 1, 2, 3 ve 4 numaralı kurallardan hangilerinin örneği yoktur?”
Adım Adım İnceleme
1. Kural (Soru İşareti)
Metinde “Neye yarar? … neye yarar?” şeklinde soru anlamı taşıyan ifadelerin sonunda soru işareti olduğundan, bu kuralın kullanımına örnek mevcuttur. Dolayısıyla I. kuralın örneği vardır.
2. Kural (Üç Nokta)
“…” (üç nokta) kullanımının metinde geçtiği en net yer:
- “Hepsi esimiş, yıpranmış, yozlaşmış…”
Bu ifade, anlatımın devam ettiğini veya tamamlanmamış bir düşünceyi yansıttığı için II. kuralın örneği vardır.
3. Kural (Virgül ile Eş Görevli Sözcükleri Ayırma)
Bu kural, birbirine eş görevli (özellikle aynı tür sıfat, fiil, isim vb.) sözcüklerin virgülle ayrılmasını gerektirir. Metinde virgüller sıklıkla kullanılsa da kullanım biçimi çoğu yerde parantez içi veya ara söz ayırma işlevi görmektedir. Örneğin:
- “Neye yarar, dedim kendi kendime, neye yarar?” cümlesinde virgüller ara söz ayırma amacıyla kullanılmıştır.
- “Hepsi esimiş, yıpranmış, yozlaşmış…” ifadesinde ise sözcükler semantik olarak bir dizi (aynı kip veya eş görevli fiilimsiler) gibi görünse de yazarın burada virgülleri, eş görevli sözcükleri ayırmak yerine ardışık biçimde gelmiş (durumu betimleyen) fiilimsileri sıralamak amacıyla kullanıp kullanmadığı tartışmalıdır. Türkçe yazım kılavuzlarında, böyle durumlar bazen “eş görevli sözcüklerin virgülle ayrılması” kategorisine girse de genel kural; “aynı görevdeki sözcükler (örneğin yan yana sıfatlar, isimler veya fiiller) arka arkaya gelirse aralarına virgül konur” şeklindedir. Bu metinde fiilimsiler “esimiş, yıpranmış, yozlaşmış” sıralamasıyla gelmiştir ve elbette bunlar aynı görevi (betimleme) üstleniyor olabilir. Ancak bazı kaynaklar, bu kullanımı “betimleyici” sıralama olarak da değerlendirip tam bir “eş görevli sözcükleri ayırma” kuralı olarak saymayabilir.
Sınav sorularında veya resmi dilde, “III. kuralın örneği sayılır mı?” sorusu genellikle “metinde aynı görevdeki sözcükler net olarak sıralanıyor mu?” diye bakılarak yanıtlanır. Bu metinde “esimiş, yıpranmış, yozlaşmış” kelimeleri teknik olarak birbirine eş görevli fiilimsiler (hep aynı kipte, aynı türde, aynı yükleme hizmet ediyor), dolayısıyla virgülle ayrılması kurala uygun olabilir. Fakat bazı soru çözümlerinde, “III. kuralın tam olarak gösterilemediği” yorumu yapılmaktadır. Sorunun resmi cevabında “III. kural yoktur” deniyorsa, demek ki bu virgüllerin “ara söz ayırma” veya başka amaçlarla kullanıldığı düşünülerek, “eş görevli sözcüklerin virgülle ayrılması” örneği kabul edilmemiştir.
4. Kural (Seslenme, Hitap ve Uyarı Sözlerinden Sonra Ünlem)
Metinde bir seslenme veya doğrudan hitap ifadesi (“Ah!”, “Ey!”, “Sevgili arkadaşım!”, “Aman!” vb.) yoktur. Her ne kadar “Sözcükler yeterli değil duyguları anlatmaya!” gibi bir cümle ucunda ünlem bulunsa da bu kullanım doğrudan bir seslenme ya da uyarı ifadesi için değil, heyecan veya coşku bildiren cümle sonu ünlemi olarak geçer. Oysa kural “seslenme, hitap ve uyarı sözlerinden sonra” ifadesine vurgu yapıyor. Bu nedenle IV. kuralın örneği net biçimde bulunmamaktadır.
Neden “D) III ve IV” Cevap Olur?
Metin incelendiğinde aşağıdaki duruma varılır:
- I. kural (Soru işareti): “Neye yarar?” sorusuyla kullanılmış.
- II. kural (Üç nokta): “… yozlaşmış…” ifadesiyle kullanılmış.
- III. kural (Eş görevli sözcüklerin arasına virgül):
- Bazı dil uzmanları “esimiş, yıpranmış, yozlaşmış” örneğini eş görevli sözcük olarak sayar ve “III. kural kullanıldı” der.
- Sınav sorusunun yanıtına göre bu kullanım “tam olarak eş görevli sözcüklerin virgülle ayrılması” kuralına örnek olarak değerlendirilmemiş görünmektedir.
- IV. kural (Seslenme, hitap ve uyarı sözlerinden sonra ünlem):
- Metinde ünlem “Seslenme/Hitap/Uyarı” bağlamında değil, coşku bildirmek için kullanılmıştır. Dolayısıyla “IV. kuralın” örneği yoktur.
Resmi cevap anahtarında, bu gerekçelerle III ve IV’ün örnekleri olmadığı kabul edilmekte ve doğru yanıt D) III ve IV olarak belirtilmektedir.
Özet Tablo
| Kural | Metindeki Varlığı | Örnek |
|---|---|---|
| I. Soru eki/sözü içeren cümle sonuna soru işareti (?) | Var | “Neye yarar?” ifadeleri |
| II. Tamamlanmamış cümle sonuna üç nokta (…) | Var | “…yozlaşmış…” |
| III. Eş görevli sözcükler arasına virgül (,) | Soru kitapçığı cevabında “yok” olarak kabul edilmiş | “esimiş, yıpranmış, yozlaşmış” ifadesi tartışmalıdır |
| IV. Seslenme, hitap ve uyarı sözlerinden sonra ünlem (!) | Yok (ünlem coşku amaçlı kullanılmış) | — |
Sonuç ve Kısa Özet
Bu parçadaki soru işareti (I. kural) ve üç nokta (II. kural) açıkça kullanılmıştır. Virgül (III. kural) her ne kadar metinde yer alsa da sınav soru mantığı kapsamında “eş görevli sözcüklerin virgülle ayrıldığı” duruma örnek kabul edilmemiştir. Seslenme, hitap ve uyarı sözlerine özgü ünlem (IV. kural) ise hiç yer almadığından bu kuralın örneği yoktur. Dolayısıyla doğrulanmış cevap D) III ve IV şeklindedir.
@Tarık1
Bu soruda parçada yer alan noktalama işaretlerini tek tek incelemek gerekir:
-
(I) Soru eki veya sözü içeren cümlelerin sonunda “?”
Metinde “Neye yarar?” ifadesi açıkça soru işaretiyle bittiği için I. kuralın örneği vardır. -
(II) Anlatım olarak tamamlanmamış cümlelerin sonunda “…” (üç nokta)
“Eskimiş, yıpranmış, yozlaşmış…” şeklinde yarım bırakılan (tamamlanmamış) bir ifade kullanıldığı için II. kuralın örneği de vardır. -
(III) Eş görevli sözcüklerin arasına “,” (virgül) konur
Metinde “Eskimiş, yıpranmış, yozlaşmış…” ifadelerinde “eskimiş – yıpranmış – yozlaşmış” sözcükleri aynı görevde (sıfat/ad) olduklarından virgülle birbirinden ayrılmıştır. Dolayısıyla III. kurala da örnek mevcuttur. -
(IV) Seslenme, hitap ve uyarı sözlerinden sonra “!” (ünlem) konur
Parçada bir seslenme veya uyarı ifadesi (örn. “Hey!”, “Arkadaşım!” vb.) ve buna bağlı bir ünlem işareti kullanılmadığı için IV. kuralın örneği yoktur.
Soruda, “Bu kurallardan hangilerinin örneği yoktur?” dendiğine ve sadece (IV) ünlem örneği metinde bulunmadığına göre, doğru yanıt IV’ün olmadığı seçenektir. Soruda seçenekler (I ve II), (I ve III), (II ve III), (III ve IV) şeklinde verildiği hâlde “IV tek başına” seçeneği gözükmediğinden resmî test anahtarında (III) de yok gibi gösterilse de metinde virgül kullanımının (III) açıkça bulunduğu görülür. Bu nedenle pratikte yalnız IV eksiktir. Sınav/test anahtarında “III ve IV yok” şeklinde bir cevap verilmişse bu, metindeki virgülün “eş görevli sözcükler” kuralıyla ilişkilendirilmemesi veya bir baskı/düzen hatası olabilir. Ancak metnin gerçek kullanımına bakıldığında yalnız (IV) yoktur demek isabetlidir.
Kısacası, parçada I, II ve III kurallarına ait kullanım örnekleri yer alırken, IV (ünlem) kuralına ait hiçbir örnek bulunmamaktadır.
@username