27. Dört Halife Devri’nde gerçekleşen aşağıdaki olaylardan hangisi İslam Devleti’nin donanmaya sahip olduğunun göstergesidir?
Cevap: Zâtü’s-savârî Savaşı’nın (B) gerçekleşmesidir.
İçindekiler
- Dört Halife Devri’ne Genel Bakış
- Seçeneklerin İncelenmesi
- Zâtü’s-savârî Savaşı ve Donanma
- Önemi ve Sonuçları
- Örnek Tablo: Dört Halife Devri’ndeki Önemli Olaylar
- Kısa Özet
1. Dört Halife Devri’ne Genel Bakış
Dört Halife Devri (632–661), Hz. Peygamber’in (s.a.v) vefatından sonra sırasıyla Hz. Ebubekir, Hz. Ömer, Hz. Osman ve Hz. Ali dönemlerini kapsar. İslam Devleti, bu dönem boyunca hızlı bir genişleme yaşadı, köklü kurumsal değişiklikler yapıldı ve yönetim ile askeri alanda birçok yenilik geliştirildi. Bu gelişmeler arasında:
- Yeni toprakların fethedilmesi
- Devlet teşkilatının kurumlaştırılması (Beytü’l-mal vb.)
- Farklı askeri taktiklerin benimsenmesi (özellikle Hz. Osman Dönemi’nde deniz gücünün kurulması)
- Sosyal ve ekonomik düzenlemeler
Dört Halife Devri, İslam tarihinde “Altın Çağ” olarak görülür; zira hem dini anlamda hem de siyasi-idari alanda önemli köşe taşlarına sahne olmuştur.
2. Seçeneklerin İncelenmesi
Soruda belirtilen seçenekler şöyledir:
-
(A) Nihavend Savaşı’nın kazanılması:
- İran topraklarının büyük kısmının İslam Devleti’ne katılmasında önemli rol oynayan bir kara savaşıdır. Donanma varlığına dair bir kanıt sunmaz.
-
(B) Zâtü’s-savârî Savaşı’nın gerçekleşmesi:
- 655 yılında (bazı kaynaklarda 34/35 Hicri) Bizans donanması ile İslam donanması arasında gerçekleşen ilk büyük deniz muharebesidir. Dolayısıyla bir donanmaya sahip olunduğunun somut göstergesidir.
-
(C) Beytü’l-mal’ın oluşturulması:
- İslam Devleti’nin mali işlerinin düzenlenmesi ve hazine yapısının kurulmasıdır. Donanma kurulumu veya deniz gücü ile doğrudan bağlantılı değildir.
-
(D) Askerî ikta sisteminin kurulması:
- Özellikle Hz. Ömer Dönemi’ne atfedilen, topraktan elde edilen gelirin asker ve memurun geçimi için tahsis edilme sistemidir. Bu da donanma varlığını kanıtlamaz.
-
(E) Kudüs’ün fethedilmesi:
- Hz. Ömer Dönemi’nde gerçekleşen büyük bir kara fetih olayıdır. Ancak donanma faaliyetleri ile ilgili bir kanıt sunmaz.
Bu seçenekler içerisinde Zâtü’s-savârî Savaşı (B) İslam Devleti’nin deniz gücü (donanma) kurduğunu belgeleyen en belirgin olaydır.
3. Zâtü’s-savârî Savaşı ve Donanma
Zâtü’s-savârî Savaşı, 655 yılında (Hz. Osman Dönemi) Bizans İmparatorluğu ile İslam Devleti arasında yapılan, deniz üzerinde gerçekleşen önemli bir muharebedir. İslam donanmasının ilk büyük çaplı deniz seferlerinden biri olan bu savaşın detayları şu şekildedir:
- Oluşum Süreci:
Hz. Muaviye (Suriye valisi) başta olmak üzere sahabilerin önerisiyle mevcut ordunun yanı sıra, denizlerde de etkinlik sağlamak adına gemiler inşa edilmeye başlandı. - Coğrafi Etkenler:
Doğu Akdeniz ve kıyı bölgelerinde fetihlerin ilerlemesi, devletin deniz yoluyla da savunma ve saldırı gücüne ihtiyaç duymasına sebep oldu. - Savaşın Gidişatı:
Bizans donanması ile İslam donanması Akdeniz’de karşı karşıya geldi. İlk defa böylesine organize bir şekilde denize açılan İslam Devleti gemileri, Bizans gemileriyle çarpıştı ve kayda değer bir başarı elde etti. Bu zafer, Bizans gibi köklü bir deniz imparatorluğuna karşı koyabilecek düzeyde deniz gücü geliştirildiğini gösterdi.
4. Önemi ve Sonuçları
- Donanmanın Varlığı: Zâtü’s-savârî, Halifelik döneminde denizcilik faaliyetlerinin ivme kazandığını ve İslam Devleti’nin salt kara ordusuyla değil, bir deniz gücü ile de savaşabildiğini açıkça ortaya koyar.
- Deniz Yolu Ticareti ve Hakimiyeti: Bu savaşla birlikte, Akdeniz ticaret yollarında Müslümanlar daha fazla söz sahibi olmaya başlamışlardır.
- İlerleyen Fetihlerin Zemini: Sonraki yıllarda Kıbrıs gibi adaların fethi ve farklı liman şehirlerinde İslam hâkimiyetinin genişlemesi, bu ilk deniz tecrübesinin kazandırdığı deneyimin sonucudur.
- Bizans ile Mücadelede Stratejik Güç: Bizans’a karşı yürütülen mücadelede kara ordularına ek olarak deniz kuvvetleri de devreye girince, İslam Devleti’nin jeopolitik önemi ve hamle kabiliyeti artmıştır.
5. Örnek Tablo: Dört Halife Devri’ndeki Önemli Olaylar
| Halife | Önemli Olay | Açıklama |
|---|---|---|
| Hz. Ebubekir | Ridde Olayları (Dinden dönme hareketleri) | İslam Devleti’nin birlik ve bütünlüğünü sağlamak için yapılan mücadeleler. |
| Hz. Ömer | Kudüs’ün Fethi | Kudüs’ün teslim alınması; İslam şehirleşmesinin hızlanması. |
| Hz. Osman | Zâtü’s-savârî Savaşı | İslam donanmasının ilk büyük deniz çarpışması ve Bizans’a karşı zafer. |
| Hz. Ali | Cemel ve Sıffin Savaşları | Müslümanlar arasında yaşanan iç savaşlar ve siyasi bölünmeler. |
Yukarıdaki tablo, Dört Halife Devrinin öne çıkan olaylarını özetlemektedir. Görüldüğü üzere, Zâtü’s-savârî Savaşı, devletin donanmaya sahip olduğunun en net kanıtı olarak öne çıkar.
6. Kısa Özet
Dört Halife Devrinde ortaya çıkan birçok önemli fetih ve idari yenilik arasında, donanmaya işaret eden en bariz olay Zâtü’s-savârî Savaşı’dır. Bu savaş, Bizans gibi güçlü bir deniz devletiyle Akdeniz’de yapılan çarpışma olarak dikkat çeker. İslam Devleti’nin deniz gücünün varlığını somut şekilde yansıtan bu olay, diğer seçeneklerle karşılaştırıldığında açıkça donanma faaliyetlerinin göstergesidir.