Karakter Ve Kişilik Arasındaki Fark

YKS TYT
5

Karakter ve Kişilik Arasındaki Fark

Table of Contents

  1. Giriş
  2. Temel Tanımlar
  3. Karakterin Özellikleri
  4. Kişiliğin Özellikleri
  5. Karakter ve Kişiliğin Temel Farkları
  6. Psikoloji Perspektifinden İnceleme
  7. Örneklerle Karakter ve Kişilik Ayrımı
  8. Gelişim Süreçleri
  9. Özet Tablo
  10. Sonuç ve Özet
  11. Kaynakça

1. Giriş

Günlük dilde sıklıkla karıştırılan iki kavram olan karakter ve kişilik, hem psikoloji hem felsefe literatüründe ayrı ayrı ele alınır. Ancak bu terimler arasındaki nüansları anlamak, hem bireysel gelişim hem ilişkiler hem de iş yaşamı açısından son derece önemlidir. Bu yazıda, karakter ve kişilik kavramlarını tanımlayacak, aralarındaki farkları madde madde inceleyecek, psikoloji biliminden perspektifler sunacak ve örneklerle açıklayacağız.

2. Temel Tanımlar

  • Karakter: Bireyin erdemli ya da ahlaki yönelimlerini, değerlerini ve vicdanını tanımlar. Genellikle içsel değerler sistemi ve bu sistemin dışa vurumu olarak algılanır.
  • Kişilik: Bireyin davranışsal eğilimlerinin, düşünce ve duygularının toplamıdır. Sosyal çevre ve genetik faktörlerin bir bileşkesidir.

Bu iki kavram bazen örtüşse de, karakter daha çok “ne yapmalıyım?” sorusuna cevap verirken; kişilik “nasıl yaparım?” sorusuna odaklanır.

3. Karakterin Özellikleri

  1. Ahlaki Değerler ve İnançlar
    • Doğruluk, adalet, sorumluluk gibi sabit değerler.
  2. Vicdan ve Etik
    • Karakter sahibi birey, içsel olarak “doğru-yanlış” sınırlarını bilir ve vicdanî cezbedici hislerle davranışlarını düzenler.
  3. Tutarlılık
    • Zorlu koşullarda bile ilkelerinden ödün vermez.
  4. Geliştirilebilirlik
    • Aile, kültür ve eğitim yoluyla ahlaki değerler şekillenir.
  5. Uzun Süreli Değişmezlik
    • Karakter özellikleri kişiliğe kıyasla daha kalıcıdır; çocukluktan yetişkinliğe geçişte değişim gösterse de temel değerler uzun ömürlüdür.

4. Kişiliğin Özellikleri

  1. Davranışsal Eğilimler
    • Dışadönüklük, içedönüklük, duygusal stabilite gibi ölçütler.
  2. Duygu ve Düşünce Kalıpları
    • Kişi olayları nasıl yorumlar, strese nasıl tepki verir?
  3. Ölçülebilirlik
    • Beş Faktör Modeli (Big Five); açıklık, sorumluluk, dışadönüklük, uyumluluk, duygusal denge.
  4. Çevresel Etkiler
    • Aile, arkadaşlar, kültürel normlar, eğitim, medya.
  5. Değişkenlik
    • Yaşam deneyimleri, yaş ilerlemesi, terapi veya koçlukla kişilik özelliklerinde değişim görülebilir.

5. Karakter ve Kişiliğin Temel Farkları

Özellik Karakter Kişilik
Tanım Ahlaki değerler, vicdan, erdemler Duygusal eğilimler, davranış modelleri
Odak “Ne yapmalıyım?” (Değer ve ahlak sorusu) “Nasıl davranmalıyım?” (Davranışsal tutum sorusu)
Oluşum Kaynağı Aile eğitimi, kültür, inanç Genetik, çevre, yaşam deneyimleri
Değişim Hızı Yavaş, uzun vadeli Daha hızlı, hayatın akışına göre evrilebilir
Bilimsel Model Ahlak psikolojisi, erdem etiği Kişilik psikolojisi, Beş Faktör Modeli, MBTI gibi teoriler
Ölçüm Dolaylı (gözlem, mülakat, senaryo analizi) Doğrudan (kişilik envanterleri, anketler)

6. Psikoloji Perspektifinden İnceleme

  • Ahlak Psikolojisi (Moral Psychology): Karakterin temellerini, Kohlberg’in ahlaki gelişim evreleri^1^ ve James Rest’in Definisi ile açıklar.
  • Kişilik Psikolojisi: Kişiliği ölçmek için kullanılan Big Five veya MBTI gibi araçlar, bireylerin sosyal uyum ve mesleki yeterlik potansiyellerini öngörür.
  • Etkileşimci Yaklaşım: Karakter (içsel değerler) ve kişilik (dışsal davranış) birlikte ele alınarak, bireyin hem “kim olduğu” hem de “nasıl davrandığı” bütüncül şekilde anlaşılır.

7. Örneklerle Karakter ve Kişilik Ayrımı

  • Örnek 1
    • Ahmet, rüşvet teklif edildiğinde karakterinden ödün vermez (ahlaki değer). Fakat stresli anlarda bağırarak tepki verebilir (kişilik eğilimi).
  • Örnek 2
    • Ayşe, yardımseverlik ve adalet gibi karakter özellikleriyle tanınır; topluluk önünde konuşurken ise çekingen ve sessiz kalabilir (kişilik).

8. Gelişim Süreçleri

  • Karakter Gelişimi
    • Aile eğitimi, okul müfredatı, dini ve kültürel ritüeller, rol modeller.
  • Kişilik Gelişimi
    • Genetik yatkınlık, arkadaş çevresi, iş veya okul deneyimleri, terapi-psikolojik danışmanlık.

9. Özet Tablo

Boyut Karakter Kişilik
İçerik Ahmakî değerler, vicdani yönelim Duygu durumları, sosyal eğilimler
Değişim Zamanla çok yavaş, istikrarlı Yaşam koşullarına göre daha esnek
Değerlendirme Gözlem, vaka analizi, mülakat Anketler, kişilik envanterleri (NEO-PI, MMPI vb.)
Uygulama Alanı Etik eğitimleri, liderlik gelişimi Kariyer planlama, takım uyumu, terapi

10. Sonuç ve Özet

  • Karakter, bireyin ahlaki değerler bütünüdür; neyin doğru neyin yanlış olduğunu belirler.
  • Kişilik, bireyin davranış, duygu ve düşünce kalıplarıdır; olaylara verdiği tepkileri şekillendirir.
  • Bu iki kavram arasında “ne yaparım?” ve “nasıl yaparım?” sorularıyla özetlenebilecek temel nüanslar vardır.
  • Hem bireysel gelişim hem sosyal etkileşimler için her ikisi de ayrı ayrı ele alınmalı, geliştirilmesi gereken yönler tespit edilmelidir.

11. Kaynakça

  1. Kohlberg, L. (1984). Essays on Moral Development, Vol.2: The Psychology of Moral Development. Harper & Row.
  2. Costa, P. T., & McCrae, R. R. (1992). Revised NEO Personality Inventory (NEO-PI-R) and NEO Five-Factor Inventory (NEO-FFI) Professional Manual. Psychological Assessment Resources.
  3. Rest, J. (1986). Moral Development: Advances in Research and Theory. Praeger.

@anonim63