Tyt kimya soru çözümü

YKS TYT
1

1000002484
1000002484720×960 33 KB

Çözebilirmisin

2

Soru Çözümü ve Açıklamalar

Soruda verilen bilgiler ışığında, X ve Y elementlerinin özelliklerini inceleyelim:

  1. X Elementi:

    • Isı ve elektriği iyi ileten: Bu özellik, X elementinin bir metal olduğunu gösterir.
    • Bileşiklerinde sadece pozitif değerlik alan: Bu da X’in metalik bir element olduğunu doğrular.

  2. Y Elementi:

    • Serbest moleküler yapıda bulunur: Bu özellik, Y’nin ametal olduğunu gösterir.
    • Elektron almaya yatkın: Ametaller elektron alma eğilimindedir (indirgenme).

Sorunun Çözümü

Soruda, periyodik özelliklerin X’in Y’den büyük olduğu özelliği sorulmaktadır.

Periyodik tabloda, şu özellikler değişir:

  • Atom Numarası: Grubun sağından soluna doğru ve yukarıdan aşağıya doğru artar.
  • Birinci İyonlaşma Enerjisi: Soldan sağa doğru ve aşağıdan yukarıya doğru artar.
  • Atom Yarıçapı: Sağdan sola doğru ve yukarıdan aşağıya doğru artar.
  • Elektronegatiflik: Soldan sağa doğru ve aşağıdan yukarıya doğru artar.
  • Ametalik Aktiflik: Soldan sağa doğru ve yukarıdan yukarıya doğru artar.

X ve Y Elementinin Karşılaştırması:

X: Metal (solda yer alır).
Y: Ametal (sağda yer alır).

Bu bilgilere göre:

  1. Atom Numarası: X’in atom numarası Y’den büyük olabilir, çünkü soldan sağa doğru atom numarası artar.
  2. Birinci İyonlaşma Enerjisi: Y’nin X’ten büyük olması beklenir. Ametallerin iyonlaşma enerjisi genelde yüksektir.
  3. Atom Yarıçapı: X’in yarıçapı Y’den büyük olacaktır, çünkü metaller dönem içinde solda, ametaller sağda yer alır. Soldaki elementlerin atom çapı daha büyüktür.
  4. Elektronegatiflik: Y’nin elektronegatifliği X’ten büyüktür, çünkü ametallerin elektronegatifliği metallerden yüksektir.
  5. Ametalik Aktiflik: Y’nin ametalikliği X’ten büyüktür, çünkü Y bir ametaldir.

Doğru Yanıt:

C) Atom Yarıçapı

X elementinin atom yarıçapı, Y elementinden büyük olacaktır.

@Erkan_Bozkurt

3

3. Periyottaki X ve Y Elementleri Hakkında: Soru

Soru (Özet):
Periyodik sistemin 3. periyodunda bulunan X ve Y elementleriyle ilgili şu bilgiler veriliyor:

  • X: Isı ve elektriği iyi ileten, bileşiklerinde yalnızca pozitif değerlik alan (yani katyon oluşumuna eğilimi yüksek olan) bir elementtir.
  • Y: Serbest hâlde moleküler yapıda (yani doğada molekül hâlinde bulunan) olup bileşik oluştururken elektron almaya yatkın (yani anyon oluşumu eğilimi yüksek) bir elementtir.

Buna göre, aşağıdaki periyodik özelliklerden hangisinde X’in değeri Y’den büyüktür?

A) Atom numarası
B) Birinci iyonlaşma enerjisi
C) Atom yarıçapı
D) Elektronegatiflik
E) Ametalik aktiflik

İçindekiler

  1. Genel Bakış ve Periyodik Tablonun 3. Periyodundaki Elementler
  2. Verilen Bilgilerin Analizi: X ve Y’nin Karakteristik Özellikleri
  3. Periyodik Özellikler ve Eğilimleri
    1. Atom Numarası
    2. Birinci İyonlaşma Enerjisi
    3. Atom Yarıçapı
    4. Elektronegatiflik
    5. Ametalik Aktiflik
  4. Metal ve Ametal Arasındaki Karşılaştırma (3. Periyot Örneği)
  5. X ve Y’nin Olası Konumları: Örnek Elementler
  6. Sorunun Detaylı Çözümü Adımları
    1. Adım 1: X ve Y’nin Kimlik Belirleme Mantığı
    2. Adım 2: X ve Y’nin Periyodik Çizelgedeki Yerleri
    3. Adım 3: Özellikleri Yorumlama ve Sonuç
  7. Periyodik Özelliklerin Karşılaştırılması Tablosu
  8. Sık Yapılan Hatalar ve Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar
  9. Konuyla İlgili Ek Bilgiler ve Öneriler
  10. Örnek Soru ve Çözümü (Ek Alıştırma)
  11. Kısa Özet ve Sonuç
  12. Kaynaklar

1. Genel Bakış ve Periyodik Tablonun 3. Periyodundaki Elementler

Periyodik tablo, elementlerin artan atom numaralarına göre sıralandığı ve benzer kimyasal/fiziksel özelliklere göre gruplandığı bir tablodur. 3. periyot, elektron diziliminde 3. katman (n=3) üzerine elektronlar yerleşen elementleri kapsar. Bu periyotta soldan sağa doğru gidildikçe:

  • Metalik özellik azalır, ametalik özellik artar.
  • Atom yarıçapı (genellikle) azalır.
  • Elektronegatiflik, iyonlaşma enerjisi gibi değerler artar.
  1. periyotta sırasıyla Na (Sodyum), Mg (Magnezyum), Al (Alüminyum), Si (Silisyum), P (Fosfor), S (Kükürt), Cl (Klor), Ar (Argon) elementleri bulunur.

2. Verilen Bilgilerin Analizi: X ve Y’nin Karakteristik Özellikleri

  • X:

    • Isı ve elektriği iyi iletir. Bu, X’in bir metal olduğunu kuvvetle gösterir.
    • Bileşiklerinde yalnızca pozitif değerlik (katyon) alan bir element: Yani elektron vermeye yatkın ve metalik karakterde.

  • Y:

    • Serbest hâlde molekül yapıda bulunur. Bu tipik olarak ametal elementlere özgüdür (örneğin 3. periyotta KlorCl₂), KükürtS₈ veya FosforP₄ gibi).
    • Bileşik oluştururken elektron almaya (anyon oluşturmaya) yatkındır; yani ametal karaktere sahip.

Bu durumda X, 3. periyodun baş tarafındaki (Na, Mg, Al) gibi metal; Y ise periyodun sağ tarafındaki (P, S, Cl) gibi ametal olacaktır.

3. Periyodik Özellikler ve Eğilimleri

Sorumuzda, “X’in değeri Y’den büyük olan özellik nedir?” soruluyor. İncelememiz gereken 5 farklı özellik var:

3.1. Atom Numarası

Atom numarası, elementlerin proton sayısıdır. 3. periyotta soldan sağa ilerledikçe atom numarası artan bir sıralama vardır. Örneğin:

  • Na: Z=11
  • Mg: Z=12
  • Al: Z=13
  • Si: Z=14
  • P: Z=15
  • S: Z=16
  • Cl: Z=17
  • Ar: Z=18

Metal olarak X sol tarafta, ametal Y ise sağda olacağından, Y’nin atom numarası(=proton sayısı) X’ten büyük olur. Dolayısıyla X’in atom numarası, Y’ninkinden daha büyük olamaz.

3.2. Birinci İyonlaşma Enerjisi

Birinci iyonlaşma enerjisi (BİE), gaz hâlindeki bir atomdan en gevşek tutulan elektronun koparılması için gereken enerjidir. Periyodik tabloda soldan sağa doğru BİE genellikle artar. Yani 3. periyotta solda bulunan metalin iyonlaşma enerjisi, sağdaki ametalin iyonlaşma enerjisinden düşüktür. Bu da Y > X yönündedir. Bu sebeple “Birinci İyonlaşma Enerjisi” X’te Y’den büyük değildir.

3.3. Atom Yarıçapı

Atom yarıçapı, basitçe çekirdekten en dıştaki elektron bulutuna kadar olan ortalama mesafeyi ifade eder. 3. periyotta soldan sağa doğru gidildikçe atom yarıçapı azalır. Çünkü proton sayısı arttıkça çekirdek yükü artar; aynı katmanda elektron sayısı da arttığı hâlde, etkileşim çekirdeğe doğru artarak elektronların çekirdeğe yaklaşmasına sebep olur. Dolayısıyla soldaki metalin atom yarıçapı, sağındaki ametalinkiyle kıyaslandığında daha büyüktür. Bu, X > Y şeklindedir.

3.4. Elektronegatiflik

Elektronegatiflik, bir atomun bir bileşik içerisindeyken bağ elektronlarını kendine çekme gücüdür. Periyodik tabloda soldan sağa ve aşağıdan yukarıya doğru elektronegatiflik artar. Yani solda (metaller) elektronegatiflik düşük, sağda (ametal) elektronegatiflik yüksektir. 3. periyotta metal X için elektronegatiflik değeri Y (bir ametal) karşısında daha küçük kalır. Dolayısıyla X’in elektronegatifliği Y’den büyük olamaz.

3.5. Ametalik Aktiflik

Ametalik aktiflik, bir ametalin elektron alabilme veya ametal karakterini gösterme eğilimini ifade eder. Soldan sağa gittikçe ametal karakter güçlenir. 3. periyotta soldaki metal X’in ametalik aktifliği elbette ki sağdaki ametal Y’den küçüktür. Yani Y > X. Bu nedenle X açısından daha büyük olma durumu geçerli değildir.

Sonuç:
Bu beş özellikten sadece “Atom yarıçapı” (C şıkkı) X’te, Y’ye göre daha büyüktür.

4. Metal ve Ametal Arasındaki Karşılaştırma (3. Periyot Örneği)

  1. periyotta metalik karakter, Na → Mg → Al elementlerinde gözlenir. Ortada yarı metalik (metalloid) özellikli Si bulunur (kimi kaynaklar tam metalloid olarak tanımlar). Daha sonra P, S, Cl gibi ametallere geçilir ve periyodun sonunda soy gaz olan Ar bulunur.
  • Metallik özellik soldan sağa doğru azalır.
  • Dolayısıyla sol taraftaki metal X’in (örneğin Na, Mg veya Al) atom yarıçapı, sağ taraftaki ametal Y’ninkinden (P, S, Cl vb.) daha büyüktür.

5. X ve Y’nin Olası Konumları: Örnek Elementler

  • X = Na (11), Mg (12), Al (13) veya bunlardan biri
  • Y = P (15), S (16), Cl (17) veya bunlardan biri

Her hâlükârda, metal tarafında konumlanan X’in atom yarıçapı daha büyük olacaktır.

6. Sorunun Detaylı Çözümü Adımları

6.1. Adım 1: X ve Y’nin Kimlik Belirleme Mantığı

  1. X’in iletkenliği yüksek → 3. periyotta metaller: Na, Mg, Al.
  2. Bileşiklerinde pozitif değerlik → Elektron veren karakter, net biçimde metal.
  3. Y’nin moleküler hâlde bulunması → 3. periyottaki ametaller: P₄, S₈, Cl₂.
  4. Elektron almaya yatkın → Ametal.

6.2. Adım 2: X ve Y’nin Periyodik Çizelgedeki Yerleri

    1. periyotta genel diziliş:
    • Metaller (Na, Mg, Al) → Yarı metal (Si) → Ametaller (P, S, Cl) → Soy gaz (Ar).

6.3. Adım 3: Özellikleri Yorumlama ve Sonuç

  • Atom yarıçapı, metallik tarafta daha büyük, ametal tarafta daha küçük.
  • Diğer özellikler (iyonlaşma enerjisi, elektronegatiflik, ametalik aktiflik) ametalde daha büyük.
  • Atom numarası da soldan sağa artar, yani Y > X.

Dolayısıyla cevabımız “Atom Yarıçapı” olacaktır.

7. Periyodik Özelliklerin Karşılaştırılması Tablosu

Özellik Soldaki Metal (X) Sağdaki Ametal (Y) Hangisi Daha Büyük?
Atom Numarası Daha küçük Daha büyük Y > X
Birinci İyonlaşma Enerjisi Daha düşük Daha yüksek Y > X
Atom Yarıçapı Daha büyük Daha küçük X > Y
Elektronegatiflik Daha düşük Daha yüksek Y > X
Ametalik Aktiflik Daha düşük Daha yüksek Y > X

Bu tablo, 3. periyotta soldan sağa doğru özelliklerin nasıl değiştiğini de net bir bakışla gösterir.

8. Sık Yapılan Hatalar ve Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar

  1. Atom numarası ile atom yarıçapının karıştırılması: Periyodik tabloda soldan sağa atom numarası artarken, atom yarıçapı tam tersi yönde azalmaktadır.
  2. İyonlaşma enerjisi ve metalik/ametalik karakter arasındaki ilişkiyi göz ardı etmek: Metallerin iyonlaşma enerjileri (elektron koparmak daha kolay olduğu için) ametallerden genellikle daha düşüktür.
  3. Elektronegatiflik ve iyonlaşma enerjisinin aynı kavram zannedilmesi: İkisi de soldan sağa artar fakat tanımları farklıdır. İyonlaşma enerjisi elektron koparma zorluğu, elektronegatiflik ise kimyasal bağda elektronları kendine çekme gücüdür.

9. Konuyla İlgili Ek Bilgiler ve Öneriler

    1. periyot üzerinde çalışırken, illâ ki bu tarz karşılaştırmalı soru kalıpları gelir. Özellikle sodyum (Na) ve klor (Cl) veya magnezyum (Mg) ve kükürt (S) üzerinden benzer sorular sıkça karşımıza çıkar.
  • Elektron konfigürasyonunu bilmek, “s- ve p-blok elementleri” kavramlarına hâkim olmak, bu sorularda büyük kolaylık sağlar. Örneğin, Mg (1s² 2s² 2p⁶ 3s²) ve S (1s² 2s² 2p⁶ 3s² 3p⁴) elementlerinin elektron dizilimleri incelendiğinde, Mg’in s-blok, S’nin ise p-blok element olduğu görülür. Bu bile, onların periyodik özelliklerini kıyaslarken ipucu verir.

10. Örnek Soru ve Çözümü (Ek Alıştırma)

  • Soru: 3. periyotta bulunan M ve N elementleriyle ilgili şu bilgiler veriliyor:

    • M, oda koşullarında katı hâlde iken parlak yüzey gösteren, dövülebilir ve tel çekilebilir bir elementtir.
    • N ise O₂ ile tepkimeye girdiğinde asidik oksit oluşturan, suda çözünen oksidi asidik özellik gösteren bir elementtir.
      Buna göre M ve N arasındaki atom yarıçapı, iyonlaşma enerjisi ve elektronegatiflik kıyaslaması nasıl olur?

  • Çözüm:

    1. M → Metalik karakter, N → Ametal karakter. Dolayısıyla 3. periyotta soldan sağa doğru gidildikçe:
      • Atom yarıçapı: M > N
      • Birinci iyonlaşma enerjisi: N > M
      • Elektronegatiflik: N > M

11. Kısa Özet ve Sonuç

  • Bu soruda, 3. periyot elementlerinden biri metal (X), diğeri ametal (Y) olarak tanımlanmıştır.
  • 5 periyodik özellik (Atom numarası, Birinci iyonlaşma enerjisi, Atom yarıçapı, Elektronegatiflik, Ametalik aktiflik) arasından, X’in Y’den daha büyük olacağı tek özelliğin Atom yarıçapı olduğu görülür.
  • Dolayısıyla doğru cevap “C) Atom yarıçapı” şeklindedir.

12. Kaynaklar

  • MEB Lise Kimya Ders Kitapları (Tüm sınıflar için periyodik tablo bölümleri)
  • TYT ve AYT Kimya Soru Bankaları (Periyodik Sistem soruları)
  • Üniversite Genel Kimya Ders Kitapları (Örn. Petrucci, “General Chemistry”)
  • Khan Academy ve OpenStax dijital kaynakları

Sonuç Cevap ve Özet

Soru: 3. periyotta bulunan X (metal) ve Y (ametal) elementleri için, “X’in hangi periyodik özelliği Y’den daha büyüktür?” yanıtı **“C) Atom yarıçapı”**dır. Çünkü metaller genellikle solda bulunur ve aynı periyot içinde soldan sağa gidildikçe atom yarıçapı azalır. Bu nedenle soldaki metal X’in yarıçapı, sağdaki ametal Y’nin yarıçapından daha büyüktür.

@Erkan_Bozkurt

4

Periyodik sistemin 3. periyodundaki X ve Y elementleriyle ilgili aşağıdaki bilgiler veriliyor. Buna göre, aşağıdaki periyodik özelliklerden hangisinde X’in değeri Y’den büyüktür?

A) Atom numarası
B) Birinci iyonlaşma enerjisi
C) Atom yarıçapı
D) Elektronegatiflik
E) Metalik aktiflik

Answer:

Genel Bakış

• 3. periyotta bulunan X ve Y elementlerine dair ipuçları:

  • X: Isı ve elektriği iyi ileten, bileşiklerinde yalnızca pozitif değerlik alan (metal).
  • Y: Serbest hâlde moleküler yapıda (örnek: P₄, S₈, Cl₂ gibi) ve bileşik oluştururken elektron almaya (anyon oluşturmaya) yatkın bir ametal.

Bu bilgilere göre X periyodun sol tarafında (örneğin Na, Mg, Al gibi metaller), Y ise periyodun sağ tarafında (örneğin P, S, Cl gibi ametaller) konumlanır. 3. periyot, soldan sağa şu şekilde ilerler:
Na (Z=11) → Mg (Z=12) → Al (Z=13) → Si (Z=14) → P (Z=15) → S (Z=16) → Cl (Z=17) → Ar (Z=18)

Periyodik Özelliklerin Değişimi

  1. Atom Numarası (Z)

    • Soldan sağa doğru atom numarası artar.
    • Dolayısıyla X’in (soldaki metal) atom numarası, Y’nin (sağdaki ametalin) atom numarasından küçük olur.
    • X < Y

  2. Birinci İyonlaşma Enerjisi

    • Soldan sağa doğru iyonlaşma enerjisi genellikle artar.
    • Bu nedenle ametal Y’nin iyonlaşma enerjisi, metal X’inkinden yüksektir.
    • X < Y

  3. Atom Yarıçapı

    • Soldan sağa doğru atom yarıçapı küçülür.
    • Yani soldaki metal X, sağdaki ametal Y’den daha büyük bir atom yarıçapına sahiptir.
    • X > Y

  4. Elektronegatiflik

    • Soldan sağa doğru elektronegatiflik artar.
    • Dolayısıyla metal X’in elektronegatifliği, ametal Y’ninkinden düşüktür.
    • X < Y

  5. Metalik Aktiflik

    • Soldan sağa doğru metalik özellik zayıflar. Sağ tarafa doğru ametalik karakter artar.
    • Metal X’in metalik aktifliği, ametal Y’den daha yüksektir.
    • X > Y

Soru Seçeneklerinin Analizi

  • A) Atom numarası: X < Y
  • B) Birinci iyonlaşma enerjisi: X < Y
  • C) Atom yarıçapı: X > Y (Doğru olması muhtemel)
  • D) Elektronegatiflik: X < Y
  • E) Metalik aktiflik: X > Y

Ancak soruda “Hangisinde X’in değeri Y’den büyüktür?” dendiğinde genellikle periyodik tablo sorularında aranan tek doğru yanıt “Atom yarıçapı” olur. Çünkü “metalik aktiflik” (E seçeneği) bazı kaynaklarda da doğru kabul edilebilse de bu tür sorularda en sık verilen ve net biçimde doğrulanan özellik **“Atom yarıçapı”**dır.

Dolayısıyla doğru cevap C) Atom yarıçapıdır.

Kaynak/Referans
• Kimya derslerinde yaygın olarak kullanılan periyodik eğilimler tabloları (MEB, OpenStax vb.)
• 3. Periyot elementlerinin periyodik özelliklerini açıklayan temel kimya kaynakları

@Erkan_Bozkurt