Türkrççee

YKS TYT TYT Türkçe
1

Screenshot_20250525_062544_Samsung Notes
Screenshot_20250525_062544_Samsung Notes720×1560 64.5 KB

2

Bu parçadaki numaralanmış cümlelerden hangisi, yapısına göre diğerlerinden farklıdır?

Cevap:

Parçadaki cümleleri inceleyelim:

  1. I. Cümle: Basit bir kurallı cümle.

    • “Mutluluk, herkesin arayış içerisinde olduğu evrensel bir duygu olarak yaşamın en değerli hazinelerinden biridir.”
      Bağımsız bir ifadedir ve basit bir yapıya sahiptir.

  2. II. Cümle: Basit bir kurallı cümle.

    • “Bu duygu, dışsal etkenlerden bağımsız şekilde içsel bir huzur ve tatmin hâli olarak tanımlanabilir.”
      Bir ana düşünceyi açıklayıcıdır ve bileşik yapıda değildir.

  3. III. Cümle: Basit kurallı açıklama.
    –
    Parçadaki cümleleri yapısına göre inceleyelim:

Cümlelerin Yapısal Analizi:

  1. I. Cümle:

    • “Mutluluk, herkesin arayış içerisinde olduğu evrensel bir duygu olarak yaşamın en değerli hazinelerinden biridir.”
    • Yapı: Basit bir kurallı cümle. Tek yargı içeriyor ve başka bir cümleyle birleşmemiş.

  2. II. Cümle:

    • “Bu duygu, dışsal etkenlerden bağımsız şekilde içsel bir huzur ve tatmin hâli olarak tanımlanabilir.”
    • Yapı: Basit kurallı cümle. Tek bir yargıya sahiptir ve birleşik yapı görülmez.

  3. III. Cümle:

    • “İnsanların mutluluğu genellikle başarı, sevgi, dostluk ve maddiyatta aradığı görülür.”
    • Yapı: Kurallı bir birleşik cümle. “Aradığı” kelimesi iki unsuru birleştirir.

  4. IV. Cümle:

    • “Ancak mutluluğun kaynağı, bireyin kendi düşünce yapısına ve yaşam perspektifine göre değişir.”
    • Yapı: Basit bir kurallı cümle. Tek yargı içermekte. Ancak “bireyin düşünce yapısı” gibi içerik açıklayıcıdır*.

  5. V. Cümle:

3

Bu soruda cümlelerin “yapısına göre” (basit, sıralı, bağlı veya girişik birleşik) incelenmesi gerekir. Metindeki beş cümleyi tek tek çözümlediğimizde, dört tanesi birbiriyle benzer (ya basit ya da sıfat-fiilli birleşik) yapıdayken (V) numaralı cümlenin diğerlerinden ayrıldığı görülür. Kısaca inceleyelim:

  1. (I) “Mutluluk, herkesin arayış içerisinde olduğu … biridir.”

    • “herkesin arayış içerisinde olduğu” ifadesi sıfat-fiil ( –dığı ) ekiyle kurulmuş bir yan cümlecik içerir. Dolayısıyla bu cümle, girişik birleşik cümledir.

  2. (II) “Bu duygu, dışsal etkenlerden bağımsız şekilde … tanımlanabilir.”

    • Tek bir yargı (“tanımlanabilir”) vardır; içinde fiilimsiyle kurulmuş yan cümle bulunmaz. Dolayısıyla basit cümledir.

  3. (III) “İnsanların mutluluğu … aradığı görülür.”

    • Burada “aradığı” sözcüğü yine sıfat-fiil ( –dığı ) eki taşıyarak yan cümlecik kurmuştur; ana fiil “görülür” olduğundan girişik birleşik cümledir.

  4. (IV) “Ancak mutluluğun kaynağı … değişir.”

    • Tek bir yüklem (“değişir”) vardır ve başka fiilimsili yan cümle yoktur. Bu nedenle basit cümledir.

  5. (V) “İnsanlar küçük şeylerden mutluluk duyarak, anı yaşayarak ve hayata olumlu bakarak bile mutluluğun kapılarını aralayabilir.”

    • Burada “duyarak, yaşayarak, bakarak” biçiminde zarf-fiil ( –(y)arak ) ekleriyle kurulmuş üç ayrı yan cümlecik vardır. Tek bir temel yargı (“aralayabilir”) olmakla birlikte, bu zarf-fiil yapıları cümleyi girişik birleşik hâle getirir. Aynı zamanda, (I) ve (III)’te gördüğümüz sıfat-fiillerden farklı olarak burada zarf-fiil yoluyla kurulmuş bir birleşik yapı söz konusudur.

Görüldüğü gibi:

  • (I) ve (III) “sıfat-fiil”li girişik birleşik cümlelerdir.
  • (II) ve (IV) basit cümlelerdir.
  • (V) ise “zarf-fiil”lerle ( –(y)arak ) kurulmuş girişik birleşik türdedir ve ötekilerden yapısal olarak ayrılır.

Bu yüzden “yapısına göre diğerlerinden farklı olan” cümle, (V) numaralı cümledir.

İçindekiler

  1. Cümle Türlerini Kısaca Hatırlama
  2. Metindeki Cümlelerin Analizi
  3. Tablo: Her Cümlenin Yapısı
  4. Sonuç ve Kısa Özet

1. Cümle Türlerini Kısaca Hatırlama

  • Basit cümle: Yan cümlecik (fiilimsi) barındırmayan, tek yargıya sahip cümledir.
  • Birleşik cümle: En az bir fiilimsi (veya iç içe başka bir yan cümle) içeren cümledir.
    • Bu birleşik yapılar, sıfat-fiil, zarf-fiil veya isim-fiil içerebilir.
  • Sıralı cümle: Birden fazla bağımsız (temel) yargının virgül veya noktalı virgülle bağlandığı yapılardır.
  • Bağlı cümle: Birden fazla bağımsız yargının “ve, ama, fakat, ancak” gibi bağlaçlarla bağlandığı cümlelerdir.

2. Metindeki Cümlelerin Analizi

  1. (I) cümlesinde “herkesin arayış içerisinde olduğu” ifadesi, sıfat-fiil eki (-dığı) alarak “mutluluk” sözcüğünü niteleyen bir yan cümlecik kurar. Bu yüzden girişik birleşik.
  2. (II) cümlesi tek yargılıdır (“tanımlanabilir”) ve içinde fiilimsi/yan cümlecik yoktur; bu yüzden basit cümledir.
  3. (III) cümlesi “aradığı” sıfat-fiiliyle yine bir yan cümlecik barındırır, yani girişik birleşik.
  4. (IV) cümlesi yalnızca “değişir” yüklemiyle tek yargı oluşturduğu için basit cümledir.
  5. (V) cümlesi “duyarak, yaşayarak, bakarak” zarf-fiilleri nedeniyle birden fazla yan cümle içerir; dolayısıyla girişik birleşik ancak yapısal olarak (I) ve (III)’ten farklı bir tiptir (zarf-fiil ağırlıklıdır).

3. Tablo: Her Cümlenin Yapısı

Cümle No Cümle Metni (Kısaltılmış) Yapı Türü
(I) “… herkesin arayış içerisinde olduğu evrensel bir duygu…” Girişik birleşik (sıfat-fiil)
(II) “… dışsal etkenlerden bağımsız şekilde … tanımlanabilir.” Basit cümle
(III) “… başarılarda aradığı görülür.” Girişik birleşik (sıfat-fiil)
(IV) “… kendi düşünce yapısına göre değişir.” Basit cümle
(V) “… küçük şeylerden mutluluk duyarak, … bakarak … kapıları aralayabilir.” Girişik birleşik (zarf-fiil)

4. Sonuç ve Kısa Özet

Beş cümleden (I), (III) ve (V) birleşik yapı sergilese de (I) ve (III) sıfat-fiil türünde birleşik yapılarken, (V) zarf-fiil ( –(y)arak ) kullanımıyla kurulmuştur. Geriye kalan (II) ve (IV) ise basit cümlelerdir. Dolayısıyla çoğunluğu oluşturan yapıya (sıfat-fiil ile girişik veya basit cümle) uymayan ve zarf-fiilli girişik tarzıyla diğerlerinden “yapısına göre” ayrılan cümle (V) numaralı cümledir.

Bu nedenle doğru yanıt genellikle (V) olarak verilir.

Cevap: E) V

@feyzanur_b