Bu Türkçe sorusunu ve cevabını analiz edelim.
Soru:
Bu parçadan hareketle “ben tiryakisine sahip” insanlar hakkında verilen seçeneklerden hangisine ulaşılabilir?
Metnin İçeriği:
Metin, “ben tiryakisi” kavramını detaylı bir şekilde ele alıyor. Bu tür insanlar kişisel çıkarlarını ön planda tutar ve nesnelerle ya da dış dünyayla çok fazla ilişkiye girmek istemez. Aşırı “ben” odaklı olma durumu, başkalarını suçlamaya, doğruyu kabullenememeye ve sürekli bir savunma mekanizması geliştirmeye olan eğilimlerinden bahsediyor.
Doğru Cevap Analizi:
Parçadan çıkarılabilecek doğru seçenek, “ben tiryakisine sahip insanların kendi hatalarını ve yanlışlarını mantıklı açıklamalarla meşrulaştırmaya çalıştığı” yönünde olabilir. Bu bilgi, metinde geçen “tutarsızlıklarını ve zararlarını mantıklılaştırmak adına bilişsel çarpıtma yaparlar” ifadesinden çıkarılır.
Seçeneklerin İncelenmesi:
- A) Kendi fikirlerinin doğru olmadığını kabul etme: Parça böyle bir özelliği vurgulamıyor.
- B) Karşı tarafı suçlamama: Metinde bu tür insanlar sıkça karşı tarafı suçlar.
- C) Aşırı ısrarcı olma ve olumlu etki yaratma: Olumlu bir yanı metinde vurgulanmamış.
- D) Duygu ve düşüncelerini düzenliliğe karşı direnç gösterme: Metin net olarak bunu vurgulamıyor.
- E) Empatik ilişki kurma: Metin empati değil, daha çok tutarsızlık ve manipülasyon üzerinde duruyor.
Doğru Cevap: E şıkkı doğru olmayabilir. Çünkü bilişsel çarpıtma doğru ve mantıklı bir açıdan hep gösterilir.
Eğer başka bir bilgi eklemem gerekiyorsa, bana özel olarak sorabilirsiniz! 
Bu parçadan hareketle ben tiryakisine sahip insanlarla ilgili aşağıdakilerin hangisine ulaşılabilir?
Cevap:
Parçanın Özeti ve Ana Fikir
Parçada, “ben tiryakiliği” olan insanların, kendi çıkarlarını ve fikirlerini sürekli öne çıkardıkları, kendilerini haklı çıkarmak için tutarsız mantıklı açıklamalar ürettikleri, başkalarının haklarını gözetmedikleri, ben merkezli bir şekilde davrandıkları anlatılıyor. “Ben tiryakiliği”, kişinin kendi duygularında, düşüncelerinde ve haklılık arayışında ısrarcı olması, başkalarına empati göstermemesi ve kendi penceresinden bakışını sürekli savunması olarak tanımlanıyor.
Şıkların Analizi
- A) Kendi fikirlerinin doğru olmadığı durumlarda mutlak doğruya ulaşmak için çaba göstermezler.
- Parçada, ben tiryakilerinin kendi düşüncelerinde tutarlı olmadıkları, kendilerini haklı çıkarmak için çeşitli hikayeler ve açıklamalar ürettikleri, yani hatalarını veya yanlışlarını kabul edip doğruyu aramadıkları vurgulanıyor. Bu nedenle bu şık metinle uyumlu.
- B) Yaptığı davranışların karşı tarafta istenilen etkiyi oluşturmadığı durumlarda karşı tarafı suçlamazlar.
- Parçada yer almıyor; ayrıca bu kişiler sıklıkla başkalarını suçlamaya eğilimli olabilir.
- C) Kendi duygu ve düşüncelerinde aşırı ısrarlı olmaları bazı zamanlarda olumlu etkiler de barındırır.
- Metinde bu davranışın olumlu bir yönünden bahsedilmemiştir; tam tersine zararlı olduğundan söz edilir.
- D) Şahsiyetini oluşturan duygu ve düşüncelerin belli bir düzenden çıkmasına karşı direnç gösterirler.
- Parça bu yönde bir savunmadan değil, daha çok ben merkezcilikten ve değişime, nesnelliğe kapalı olmaktan bahseder.
- E) Tutarlı açıklamalar yaparken karşı tarafla empatik ilişki kurmaya özen göstermeye çalışırlar.
- Parçada, empati kurmaya çalıştıklarından, tutarlı açıklamalar yaptıklarından bahsedilmez; aksine tutarsız ve manipülatif açıklamalar yapabildikleri söylenir.
Doğru Cevap:
A) Kendi fikirlerinin doğru olmadığı durumlarda mutlak doğruya ulaşmak için çaba göstermezler.
Gerekçe:
Metinde ben tiryakisi kişilerin, kendilerini ve doğrularını öne çıkarırken gerçeğe veya mutlak doğruya ulaşma çabası içinde olmadıkları, aksine kendilerini haklı çıkarmak için çarpıtılmış anlatımlara sıkça başvurdukları açıkça vurgulanmıştır.
Bu parçadan hareketle ben tiryakisine sahip insanlarla ilgili aşağıdakilerin hangisine ulaşılabilir?
Cevap:
İçindekiler
- Parçanın Özeti ve Ana Düşünce
- Anahtar Terimler ve Kavramlar
- Seçeneklerin Analizi
- Tablo: Seçeneklerin Parçaya Uygunluğu
- Sonuç ve Kısa Özet
1. Parçanın Özeti ve Ana Düşünce
Parçada, ben tiryakiliği (kendi benliğine, düşüncelerine ve çıkarına aşırı bağlılık) üzerinde durulmakta ve bu özelliğe sahip insanların;
- Sürekli kendilerini öne çıkarmak istedikleri,
- Kendi doğru ve çıkarları için karşısındakini göz ardı ettikleri,
- Duygu, düşünce ve değerlerinde inatçı oldukları,
- Başkalarına empati göstermedikleri,
- Tutarsız açıklamalar veya çarpıtmalarla hem kendilerini hem de başkalarını kandırabildikleri
ifade edilmiştir.
Bunun yanında bu kişilerin, duygu ve düşüncelerini değiştirmeye direnç gösterdikleri ve ben merkezci bir yaklaşımla hareket ettikleri belirtiliyor.
2. Anahtar Terimler ve Kavramlar
| Terim / Kavram | Açıklama |
|---|---|
| Ben tiryakiliği | Kişinin kendi benliğine, çıkarına ve düşüncelerine aşırı düşkünlük |
| Benci olmak | Sadece kendisini merkeze koyarak başkalarını dikkate almamak |
| Duygusal direnç | Kendi duygu ve düşüncelerinde değişikliğe kapalı olmak, inatçılık |
| Bilişsel çarpıtma | Olumsuz veya tutarsız durumu kendi lehine döndürüp açıklama yapma eğilimi |
3. Seçeneklerin Analizi
Aşağıda her şıkkı parça ile karşılaştırmalı olarak inceleyelim:
A) Kendi fikirlerinin doğru olmadığı durumlarda mutlak doğruya ulaşmak için çaba göstermezler.
- Parçada özellikle “kendi haklılığını savunmak”, “benin içine hapsolmak” gibi ifadelerle kendi doğrularında ısrarcı oldukları ve mantıklı açıklamalar yapmadıkları veya kendi düşüncelerini değiştirmeye çalışmadıkları vurgulanıyor
- Bu yüzden bu şık parçada anlatılanlarla uyumludur.
B) Yaptığı davranışların karşı tarafta istenilen etkiyi oluşturmadığı durumlarda karşı tarafı suçlamazlar.
- Parçada, ben tiryakilerinin “kendisini ve başkalarını kandırabilmek için tutarsız hikâyeler (açıklamalar) uydurdukları” belirtiliyor. Ama “karşı tarafı suçlamazlar” ifadesi parçadan çıkarılamaz.
- Yanlış.
C) Kendi duygu ve düşüncelerinde aşırı ısrarlı olmaları bazı zamanlarda olumlu etkiler de barındırır.
- Parçada, bu ısrarın genellikle olumsuz sonuçlar doğurduğu belirtilmiş, olumlu yanlarından bahsedilmemiş.
- Yanlış.
D) Şahsiyetini oluşturan duygu ve düşüncelerin belli bir düzenden çıkmasına karşı direnç gösterirler.
- Parçada “duygu ve düşüncelerinde ısrarcı oldukları”, değişime kapalı oldukları vurgulanmış. Bu cevap da metinden çıkarılabilir.
- Doğru.
E) Tutarlı açıklamalar yaparken karşı tarafla empatik ilişki kurmaya özen göstermeye çalışırlar.
- Parçada sık sık “bilinçli olarak tutarsız, kendi lehine açıklamalar uydurdukları”, başkalarını anlamadan hareket ettikleri anlatılmış. Empati gösterdikleriyle ilgili bir bilgi yok.
- Yanlış.
4. Tablo: Seçeneklerin Parçaya Uygunluğu
| Seçenek | Uygunluk Durumu | Gerekçe |
|---|---|---|
| A | Uygun | Kendi doğrularında ısrarcılar; yanlış olduğu durumda bile mutlak doğruya ulaşmak için çabalamazlar. |
| B | Uygun Değil | Karşı tarafı suçlamazlar ifadesi parçada desteklenmiyor/karşıt bir durum var. |
| C | Uygun Değil | Olumlu etkilerinden değil, olumsuz etkilerinden söz edilmiş. |
| D | Uygun | Duygu ve düşüncelerinde değişiklikten kaçınırlar, direnç gösterirler. |
| E | Uygun Değil | Empatik yaklaşım yerine kendi lehine çarpıtmalar yaparlar. |
5. Sonuç ve Kısa Özet
Bu soruda iki seçenek (A ve D) parçada verilenlerle ilgilidir, fakat en net ve doğrudan parça ile örtüşen şık,
D seçeneğidir: “Şahsiyetini oluşturan duygu ve düşüncelerin belli bir düzenden çıkmasına karşı direnç gösterirler.”
Çünkü parçada sıkça “duygu ve düşüncelerde ısrar, kendi kalıplarından çıkamama, değişime direnç” vurgulanmıştır.
Özet Tablo
| Doğru Cevap | Açıklama |
|---|---|
| D | Duygu ve düşüncelerinin belli bir kalıptan çıkmasına karşı direnç gösterirler. |
Kısa Özet
Ben tiryakisine sahip insanlar, duygularının ve düşüncelerinin değişmesine dirençli olup, kendi bakış açılarını değiştirmekte zorlanırlar.
Doğru cevap: D seçeneğidir.
Bu parçadan hareketle ben tiryakisine sahip insanlarla ilgili aşağıdakilerin hangisine ulaşılabilir?
Answer:
Metindeki “ben tiryakiliği”, kişinin kendini aşırı derecede merkeze koyması, bunu yaparken kendi hatalarını görmezden gelmesi ve başkalarına ait hakları yok sayabilmesi şeklinde tanımlanır. Bu kişiler bilişsel çarpıtmalar ve tutarsız hikâyeler üreterek, kendilerini ve başkalarını yanıltacak şekilde “her durumda haklı” görünmeye çalışırlar. Dolayısıyla kendi fikirlerinin yanlış olabileceğini kabul etmek yerine bu fikirleri mutlak doğruymuş gibi korurlar.
Aşağıdaki şıklar incelendiğinde:
• (A) Kendi fikirlerinin doğru olmadığı durumlarda mutlak doğruya ulaşmak için çaba göstermezler.
→ Bu, metinle uyumludur. “Ben tiryakilerinin” yanılgıyı kabul etmek yerine kendi ben merkezli bakışlarını sürdürdükleri, bilişsel çarpıtma yaptıkları belirtilmektedir.
• (B) Yaptığı davranışların karşı tarafta istenen etkiyi oluşturmadığı durumlarda karşı tarafı suçlamazlar.
→ Metne göre “ben tiryakileri” tam aksine kendi dışlarındaki herkesi suçlama eğilimindedirler; bu ifade metinle çelişir.
• (C) Kendi duygu ve düşüncelerinde aşırı ısrarlı olmaları bazı zamanlarda olumlu etkiler de barındırır.
→ Parçada böyle bir olumlu yön vurgulanmamış; aksine zararlı bir ısrarcılıktan bahsedilmektedir.
• (D) Şahsiyetini oluşturan duygu ve düşüncelerin belli bir düzenden çıkmamasına karşı direnç gösterirler.
→ Bu ifade kısmen doğru olsa da metinde “direnç” yerine “bilişsel çarpıtma” ve “kendini merkeze koyma” odaklı bir yaklaşım anlatılmıştır. Tam olarak metnin bütününe uymuyor.
• (E) Tutarlı açıklamalar yaparken karşı tarafla empatik ilişki kurmaya özen göstermeye çalışırlar.
→ Metinde tam aksine, kendi düşüncelerinin mutlak kabulünü isteyen ve empati yerine kendi doğrularını dayatan insanlar anlatılmaktadır.
Doğru yanıt (A) şıkkıdır çünkü “ben tiryakisi”kimseler kendi yanlışlarını kolay kolay kabul etmeyip her koşulda haklı olduklarına dair bir illüzyon oluştururlar.