Görselde yer alan sorunun cevabını birlikte inceleyebiliriz.
Soru Analizi
Soru metni:
Burada numaralanmış cümlelerle ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
Kelimelerin Tanımları
A) I. cümle, iki öğeli bir fiil cümlesidir.
B) III. cümlede, yan cümlecik zarf tümleci görevindedir.
C) III. cümle, öğeler açısından birleşik bir fiil cümlesidir.
D) IV. cümle, yapısına göre bağımlı bir cümledir.
E) V. cümle, kurallı bir fiil cümlesidir.
Cevabı Bulmak İçin Çözüm
Soruda numaralanmış cümlelerin özelliklerini incelememiz gerekiyor. Her bir seçeneği sırasıyla değerlendirerek doğru cevaba ulaşabiliriz.
Cümleleri ve Seçenekleri Birlikte İnceleyelim
-
I. Cümle (“Kelimeler aklıma estiği gibi yazıyorlar.”)
Burada yüklem “yazıyorlar” fiilidir. Geleneksel iki öğeyi taşır: Özne (“kelimeler”) ve yüklem (“yazıyorlar”). Bu nedenle A seçeneği doğrudur. -
III. Cümle (“Hatta bazıları ‘böyle yazmak hoşuma gidiyor’ diyecek.”)
Bu cümlede, “böyle yazmak hoşuma gidiyor” kısmı yan cümlecik görevi görüyor. Yan cümlecik burada zarf tümleci görevindedir. B seçeneği de doğrudur. -
III. Cümlenin Yapısı (“Öğeler açısından birleşik bir fiil cümlesidir.”)
Cümlede birden fazla yüklem veya anlam açısından bağlantı taşımaktadır. Bu cümle birleşik fiil cümlesi olarak değerlendirilebilir. C seçeneği doğru olabilir. -
IV. Cümle (“Bilim bir millet için ne kadar önemli olduğunu idrak edememiştir.”)
“Bağımlı cümle” yapısı başka bir cümleye bağlı olan ifade kullanılır. Burada IV. cümle bağımlı bir cümle olabilir. D seçeneği doğrudur. -
V. Cümle (“Şair, adeta kendisini bir durum için düşünmüyor.”)
Bu cümle kurallı bir fiil cümlesidir, çünkü özne ve yüklem düzgün şekilde yerleştirilmiştir. E seçeneği doğrudur.
Doğru Cevap
Seçeneklerin hepsi doğru gibi görünse de derinlemesine analiz yapıldığında yanlışı bulmak gerekiyor. Fotoğrafın daha yüksek çözünürlükte okunması gerekebilir ya da ek açıklama gereklidir.
Türkçe dil bilgisinden faydalanarak bu sorulara yönelik ek yardımcı açıklamalar sunabilirim. Sorunun tam çözümünü dil bilgisine bağlı eksiksiz çözmen sınıfta başarı sağlar!
Etrafındaki şık ve sonuç username=nex.
Bu parçada numaralanmış cümlelerle ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
Cevap:
Sorunun köküne dikkat edersek, verilen şıklar arasında “söylenemez” olanı bulmamız isteniyor. İlk olarak cümlelere ve şıklara yakından bakalım.
Parçadaki Cümleler:
- (I) Genç şairlerimizin en büyük problemlerinden birisi imla meselesidir.
- (II) Kelimeleri aklına estiği gibi yazıyorlar.
- (III) Hatta bazıları “böyle yazmak hoşuma gidiyor.” diyecek kadar pervasızlar.
- (IV) Bilim bir millet için ne kadar önemli olduğunu idrak edememiş birinin şiir yazması ve kendini şair addetmesi kadar tuhaf bir durum düşünemiyorum.
- (V) Sanat akımlarının her türlü hususiyetine sahip çıkmaktır.
Şıkların Analizi
A) I. cümle, iki öğeli bir fiil cümlesidir.
- I. cümle: “Genç şairlerimizin en büyük problemlerinden birisi imla meselesidir.”
- “Genç şairlerimizin en büyük problemlerinden birisi” (özne)
- “imla meselesidir” (yüklem/fiilimsiden türemiş isim, ama bu bir isim cümlesidir, fiil cümlesi değildir)
- Yanlış çünkü I. cümle fiil cümlesi değil, isim cümlesidir.
B) II. cümlede, yan cümlecik zarf tümleci görevindedir.
- II. cümle: “Kelimeleri aklına estiği gibi yazıyorlar.”
- “aklına estiği gibi” zarf tümleci (nasıl yazıyorlar?)
- Doğrudur.
C) III. cümle, eşit birleşik bir cümledir.
- III. cümle: “Hatta bazıları ‘böyle yazmak hoşuma gidiyor.’ diyecek kadar pervasızlar.”
- İçinde tırnak içi yan cümle var; bu bir iç içe birleşik cümledir.
- Bu doğru.
D) IV. cümle, yapısına göre bağlı bir cümledir.
- IV. cümle çok parçalı ve “ve” bağlacıyla bağlı: “Bilim bir millet için ne kadar önemli olduğunu idrak edememiş birinin şiir yazması ve kendini şair addetmesi kadar tuhaf bir durum düşünemiyorum.”
- Doğrudur.
E) V. cümle, kurallı bir fiil cümlesidir.
- V. cümle: “Sanat akımlarının her türlü hususiyetine sahip çıkmaktır.”
- Yüklem: “sahip çıkmaktır” (mastar)
- Bu bir isim cümlesidir, fiil cümlesi değil.
- Yanlış.
Hangi Şık Yanlış? (Söylenemez olan)
Yanlış olan şık A’dır, çünkü I. cümle fiil değil, isim cümlesidir.
Doğru Cevap: A
Sebep:
- I. cümle isim cümlesidir, fiil cümlesi değildir.
- Dolayısıyla “iki öğeli fiil cümlesidir” ifadesi yanlış, yani “söylenemez” olan şık budur.
Ayrıntılı Tablo
| Cümle | Cümle Tipi | Doğru/ Yanlış |
|---|---|---|
| I | İsim cümlesi | Yanlış (Şık A) |
| II | Fiil cümlesi, yan cümlecik zarf görevinde | Doğru |
| III | İç içe birleşik cümle | Doğru |
| IV | Bağlı cümle | Doğru |
| V | İsim cümlesi | (E de yanlış görünüyor ama şık A daha doğrudur, çünkü en temel hata oradadır) |
Sonuç:
Söylenemez olan: A şıkkı.
Bu parçada numaralanmış cümlelerle ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
Cevap:
İçindekiler
- Sorunun Kökü ve Şık Analizi
- Numaralanmış Cümlelerin Analizi
-
- Cümle
-
- Cümle
-
- Cümle
-
- Cümle
-
- Cümle
-
- Şıkların Tek Tek Değerlendirilmesi
- Tablo ile Özet
- Sonuç ve Kısa Özet
1. Sorunun Kökü ve Şık Analizi
Soru kökü:
“Bu parçada numaralanmış cümlelerle ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez?” Yani, verilen şıklardan en az biri hatalı, diğerleri ise doğrudur. Hatalı, yanlış olanı bulmamız gerekiyor.
Şıklar:
A) I. cümle, iki ögeli bir fiil cümlesidir.
B) II. cümlede, yan cümlecik zarf tümleci görevindedir.
C) III. cümle, öge açısından birleşik bir cümledir.
D) IV. cümle, yapısına göre bağlı bir cümledir.
E) V. cümle, kurallı bir fiil cümlesidir.
2. Numaralanmış Cümlelerin Analizi
(I) Genç şairlerimizin en büyük problemlerinden birisi imla meselesidir.
- Cümle Türü: Fiil cümlesi mi? Hayır, isim cümlesi çünkü yüklem "meselesidir"dir, yani “problemidir”.
- Öge Sayısı: “Genç şairlerimizin en büyük problemlerinden birisi” (Özne) — “imla meselesidir” (Yüklem).
- Sonuç: İki ögeli, ancak isim cümlesi.
(II) Kelimeleri aklıma estiği gibi yazıyorlar.
- Yan Cümlecik: “Aklıma estiği gibi” — nasıllık belirten, zarf tümleci görevinde.
- Yüklem: “yazıyorlar”
- Sonuç: Yan cümlecik var, zarf tümleci görevinde.
(III) Hatta bazıları “böyle yazmak hoşuma gidiyor” diyecek kadar pervasızlar.
- Birleşik Cümle: İçinde farklı bir cümle var: “böyle yazmak hoşuma gidiyor”.
- Öge Açısından: Cümle içinde başka bir cümle özne veya nesne biçiminde yer alıyor (dolayısıyla birleşik).
- Sonuç: Doğru, öge açısından birleşik cümle.
(IV) Bilin bir millet, şiir ne kadar önemli olduğuna kadar, birinin bir şiir yazması ve kendini şair addetmesi kadar tuhaf bir durum düşünemiyorum.
- Yapı: Birden fazla bağlı yan cümleyi aynı çatı altında toplamış; “ve” bağlacı var.
- Bağlı mı? Evet, “ve” bağlacı ile birbirine bağlanmış yan cümleler var.
- Sonuç: Bağlı cümle, doğru.
(V) Sanatkarların her türlü hususiyetine sahip çıkmaktır.
- Yüklem: “sahip çıkmaktır” (fiil kökenli; “sahip çıkmak”).
- Kurallılık: Başı özne, sonu yüklem. Kurallı cümle.
- Cümle Türü: Fiil cümlesi.
- Sonuç: Doğru.
3. Şıkların Tek Tek Değerlendirilmesi
A) I. cümle, iki ögeli bir fiil cümlesidir.
- Hatalı Kısım: I. cümle iki ögeli, ama isim cümlesidir, fiil cümlesi değildir.
- SONUÇ: Yanlış, çünkü yüklemi “meselesidir” isim cümlesidir, fiil cümlesi değildir.
B) II. cümlede, yan cümlecik zarf tümleci görevindedir.
- Doğru. “Aklıma estiği gibi” — zarf tümleci.
- SONUÇ: Doğru.
C) III. cümle, öge açısından birleşik bir cümledir.
- Doğru. İçinde başka bir cümle nesne göreviyle kullanılmış.
- SONUÇ: Doğru.
D) IV. cümle, yapısına göre bağlı bir cümledir.
- Doğru. Birleşik ve bağlı bir cümle.
- SONUÇ: Doğru.
E) V. cümle, kurallı bir fiil cümlesidir.
- Doğru. “Sahip çıkmaktır” yüklem, kurallı, fiil cümlesi.
- SONUÇ: Doğru.
4. Tablo ile Özet
| Cümle | Şık | Şıkta Ne Deniyor? | Uygun mu? | Açıklama |
|---|---|---|---|---|
| I | A | İki ögeli, fiil cümlesidir | UYGUN DEĞİL | İsim cümlesi |
| II | B | Zarf tümleci görevinde yan cümlecik | UYGUN | Vardır |
| III | C | Öge açısından birleşik bir cümledir | UYGUN | İç cümle (nesne göreviyle) var |
| IV | D | Yapısına göre bağlı bir cümledir | UYGUN | Bağlı (ve ile) cümleler |
| V | E | Kurallı bir fiil cümlesi | UYGUN | Doğru, yüklem fiil |
5. Sonuç ve Kısa Özet
Bu parçadaki numaralanmış cümlelerle ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
Cevap: A şıkkıdır. Çünkü I. cümle iki ögeli ama isim cümlesidir, fiil cümlesi değildir.
ÖNEMLİ KISIMLAR
- “İki ögeli bir fiil cümlesi” ifadesi I. cümlede yanlıştır.
- Doğru cevap: A şıkkı
| Soru | Doğru Cevap |
|---|---|
| 8 | A |
Kısa Özet:
I. cümle iki ögeli bir isim cümlesidir, fiil cümlesi değildir. Bu yüzden A şıkkı söylenemez ve doğru cevaptır.
Bu parçada numaralanmış cümlelerle ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
Answer:
Aşağıdaki çözüm, numaralandırılmış cümlelerin özelliklerini (fiil–isim cümlesi olup olmaması, yapısı, yan cümlecik sayısı vb.) inceleyerek “hangisi söylenemez” sorusuna yanıt vermektedir.
1) Cümle Metinleri ve Kısa Çözüm
-
(I) “Genç şairlerimizin en büyük problemlerinden birisi imla meselesidir.”
- Bu cümlede “imla meselesidir” yüklem olup isim (nominal) yapıya sahiptir.
- “Genç şairlerimizin en büyük problemlerinden birisi” öznedir.
- Fiil yoktur; dolayısıyla bu cümle bir isim cümlesidir. Aynı zamanda öge sayısı dörder beşer parçalara ayrılsa da en temel analize göre (Özne + Yüklem) biçiminde iki temel öge barındırır.
-
(II) Cümle (görselde tam okunmamakla birlikte) fiil unsuru içerir ve cümlenin yapısında “–diyecek bazıları” ifadesiyle birlikte farklı yan ögeleri bulunabilir. Ayrıntılı analiz için cümlenin net hâline bakmak gerekse de bu cümlenin fiil cümlesi (örneğin: “yazıyorlar”, “diyorlar” vb.) olması muhtemeldir.
-
(III) “… şiir yazması ve kendini şair addetmesi kadar tuhaf bir durum düşünemiyorum.”
- “düşünemiyorum” fiil, “şiir yazması”, “kendini şair addetmesi” gibi iç içe girmiş yan cümleciklerle ya da isim-fiil gruplarıyla kurulmuştur.
- Birden fazla yan cümlecik (yan yargı) vardır; bu nedenle birleşik bir cümle yapısındadır.
-
(IV) Cümle (görselde eksik) “yapısına göre bağlı cümle” olarak değerlendirilmiştir. Bağlı cümle, birden fazla bağımsız cümlenin “ve, ama, fakat” gibi bağlaçlarla bağlantı kurması şeklinde oluşur. Metne göre (IV). cümlenin başında ya da ortasında bağlaç kullanımı varsa “bağlı cümle” denebilir.
-
(V) Cümle (görselde eksik) “kurallı (düz) fiil cümlesi” olarak aktarılmaktadır. Yüklemi sonda ve fiil türündeyse bu ifade doğrudur.
2) Seçeneklerin Değerlendirilmesi
Metinde verilen olası seçenekler (veya açıklamalara göre) şu yönleriyle yorumlanır:
-
I. cümleye “iki ögeli bir fiil cümlesidir” deniyorsa → Bu yanlıştır.
- Çünkü 1. cümle “imla meselesidir” diyerek isim cümlesidir; fiil cümlesi değildir.
-
III. cümle hakkında “birden fazla yan cümlecik” olduğu söyleniyorsa → Bu doğrudur. (İsim-fiil ve yan cümleciklerle oluşturulmuş.)
-
IV. cümle için “yapısına göre bağlı bir cümledir” deniyorsa → Metin bağlaçlı yapıya işaret ediyorsa bu da doğru kabul edilir.
-
V. cümle için “kurallı bir fiil cümlesidir” ifadesi → Eğer yüklem sonda ve fiille biten bir cümle ise doğru bir tanımlamadır.
Dolayısıyla, “I. cümle, iki ögeli bir fiil cümlesidir.” ifadesi hatalıdır. Çünkü 1. cümle fiil içermeyen, yüklemi isim soylu “–dir” olan bir isim cümlesidir. Söylenemez olan (yanlış olan) bu ifadedir.
3) Sonuç
Bu açıklamalara göre:
• (I) numaralı cümle isim cümlesi olduğundan “iki ögeli fiil cümlesi” demek yanlıştır.
• Diğer maddelerdeki tespitler (III’te birden fazla yan cümlecik bulunması vb.) doğrudur.
Cevap: I. cümleyle ilgili ‘iki ögeli bir fiil cümlesidir’ ifadesi yanlıştır (söylenemez).
Kaynak / Ek Notlar:
- TDK, Türkçe Dilbilgisi Kaynakları.
- MEB Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitapları (Cümle Türleri/Ögeleri Bölümleri).