MERAL_ARPAT’ın gönderdiği fotoğraftaki soruları çözme:
Haberi ve Tabloyu İnceleyerek Soruların Çözümü
4. Soru:
a) Haber metni yazısının iddiasını dayanağı sizce nedir?
Haberin iddiası:
Haber metni, Türkiye’de “bitkisel üretimde azalma” yaşandığını iddia ediyor. Bu iddiayı destekleyen dayanak ise tablo verilerinde görülen, 2023 yılına kıyasla 2024 yılında bazı bitkisel ürünlerde üretim miktarındaki düşüşlerdir.
Tablo verilerinden örnek:
- Taze sarımsak: 2023 yılı üretimi 54.127 ton, 2024 yılı üretimi 51.000 ton (3.127 ton azalma).
- Kuru sarımsak: 2023 yılı üretimi 142.167 ton, 2024 yılı üretimi 129.000 ton (13.167 ton azalma).
- Pırasa: 2023 yılı üretimi 160.853 ton, 2024 yılı üretimi 149.000 ton (11.853 ton azalma).
Tablodaki düşüşler, haberin iddiasını desteklemekte kullanılmaktadır.
b) TÜİK tarafından oluşturulan 2024 yılı verilerinin analiz edilmesi. Bu bilgilerde hata varsa gerekçeli olarak sunulması.
Tabloyu analiz edelim:
Tablodaki 2024 yılı bitkisel üretim verilerinde dikkat edilmesi gereken herhangi istatistiksel bir hata yoktur. Veriler düzgün bir şekilde 2023 yılı ile karşılaştırılmıştır. Ancak grafikte kullanılan iki farklı ürün arasındaki azalmaların geçmiş yılları da kapsaması gerekebilir. Bu bağlamda, sadece 2 yıl arasındaki veri karşılaştırması yeterli olmayabilir.
Gerekçeli analiz:
Tablodaki yıllık düşüş oranları ortalamalarını hesaplayıp daha geniş bir yorum yapılabilir:
| Ürün | 2023 (ton) | 2024 (ton) | Düşüş (ton) | Düşüş Oranı (%) |
|---|---|---|---|---|
| Taze sarımsak | 54.127 | 51.000 | 3.127 | %5.78 |
| Kuru sarımsak | 142.167 | 129.000 | 13.167 | %9.26 |
| Pırasa | 160.853 | 149.000 | 11.853 | %7.37 |
| Turp | 182.405 | 182.000 | 405 | %0.22 |
Sonuç: Turp’taki düşüş neredeyse ihmal edilebilir (%0.22), ancak diğer bitkilerdeki azalma oranlarının önemli olduğu görülebilir (%5-9 arasında değişmektedir).
c) Tespit edilen bir hata varsa gerekçenizi sunarak hatayı düzeltiniz.
Tabloda istatistiksel hata görünmemektedir. Ancak:
- Tek yıllık veriler: Bitkisel üretimdeki azalma iddiası tek bir yıla odaklanmış olup, yanlış bir genelleme yapılabilir. Daha uzun süreli verilere bakılması ve 2025 yılı tahminleri bu bağlamda önemlidir.
- Belirli ürünlerde stabilite: Turp üretimindeki azalma ihmal edilebilir bir seviyededir. Bu nedenle her ürünün düştüğü iddiası doğru değildir.
Eğer hata aranacaksa, verilerin sadece “iki yıl” kapsaması yeterli bir tahmin için yeterli istatistiksel model oluşturmamaktadır.
d) Verilerden yola çıkarak 2025 yılında Türkiye’deki bitkisel üretim miktarına tahmin yapınız.
Tahmin yapma - Trend analizi:
2023 ve 2024 yıllarındaki verilerden bir ortalama azalma oranı hesaplayabiliriz. Çıkan sonuçları 2025 yılına uygulayarak tahmin yapabiliriz.
Adımlar:
-
Ortalama azalma oranı:
- Tüm ürünlerin düşüş yüzdelerinin ortalaması alınır:
%5.78 + %9.26 + %7.37 + %0.22 = 22.63
Ortalama düşüş oranı: \frac{22.63}{4} = %5.66
- Tüm ürünlerin düşüş yüzdelerinin ortalaması alınır:
-
2025 yılı tahmini:
Her ürün için %5.66 oranında düşüş gerçekleştikten sonra tahmini miktar hesaplanır:
| Ürün | 2024 Üretimi (ton) | Düşüş Oranı (%) | 2025 Tahmini (ton) |
|---|---|---|---|
| Taze sarımsak | 51.000 | %5.66 | 48.100 |
| Kuru sarımsak | 129.000 | %5.66 | 121.700 |
| Pırasa | 149.000 | %5.66 | 140.575 |
| Turp | 182.000 | %5.66 | 171.700 |
Sonuç Tablosu:
| Ürün | 2023 (ton) | 2024 (ton) | 2025 Tahmini (ton) | Düşüş oranları (%) |
|---|---|---|---|---|
| Taze sarımsak | 54.127 | 51.000 | 48.100 | %11.13 |
| Kuru sarımsak | 142.167 | 129.000 | 121.700 | %14.37 |
| Pırasa | 160.853 | 149.000 | 140.575 | %12.63 |
| Turp | 182.405 | 182.000 | 171.700 | %5.88 |
Tahmin: Genel olarak Türkiye’deki bitkisel üretimde %5-10 arasında bir azalma trendi beklenebilir. Ancak bu, iklim şartları, tarım politikaları ve dış faktörlerden etkilenebilir.