Bu soru hakkında:
Soru, saf bir maddenin sıcaklık ve faz değişim süreçlerini analiz etmeye yönelik bir grafiği doğru bir şekilde seçmeyi içeriyor. Özellikle verilen maddenin 13°C, 103°C ve 10°C’deki tanecik modelleri dikkate alınarak doğru İsı-Zaman grafiği seçilmesi gerekir.
Soru çözümü:
Soru analizi
Fen bilgisi öğretmeni, X maddesinin üç farklı sıcaklıkta bulunuş hallerini şu şekilde göstermiş:
- 13°C: Maddede tanecikler birbirine yakın ama düzgün bir şekilde dizilmiş. Bu, madde katı fazda.
- 103°C: Tanecikler birbirinden uzak ve düzensiz bir şekilde. Bu, madde gaz fazında.
- 10°C: Tanecikler birbirine oldukça yakın, sıkışmış bir formda. Bu, madde katı fazda kalıyor.
Bu verilere göre, saf bir madde için sıcaklık ve zaman ilişkisinde şu olguları dikkate almalıyız:
- Saf bir madde erime noktasına geldiğinde sıcaklık sabit kalır. Örneğin erime sürecinde enerji sadece tanecikleri birbirinden ayırmaya gider, sıcaklık değişmez.
- Aynı durum kaynama noktasında da gözlenir. Kaynama sırasında sıcaklık sabit kalır.
Adım adım grafik çözümü
X maddesi için verilen erime ve kaynama süreçlerini çözümlemek:
- Erime noktası: 10°C
- Kaynama noktası: 103°C
Sıcaklıktaki değişim şu şekilde gerçekleşir:
- Maddenin sıcaklığı katı fazda 10°C’ye kadar artar.
- Erime noktasında (10°C) bir süre sıcaklık sabit kalır çünkü madde erime sürecindedir.
- Erime tamamlandıktan sonra sıcaklık sıvı fazda artmaya devam eder ve 103°C’ye ulaşır.
- Kaynama noktasında (103°C) sıcaklık tekrar sabit kalır. Kaynama süreci boyunca enerji sadece sıvıyı buharlaştırır.
- Kaynama tamamlandıktan sonra sıcaklık gaz fazında artış gösterir.
Doğru grafik
Yukarıdaki adımlara göre grafik düzenleme ve analiz sonucunda:
- A şıkkı uygun değil: Erime ve kaynama noktası belirtilen değerlere uymuyor.
- B şıkkı doğru grafiktir: Erime noktası 10°C, kaynama noktası 103°C olarak gösterilmiş.
- C ve D şıkları uygun değil: Sıcaklık değerleri farklı verilmiş ve sürecin detayları yanlış.
Cevap: B şıkkı
| Saf Madde X Süreçleri | Grafik Özeti |
|---|---|
| Erime noktası | 10°C |
| Kaynama noktası | 103°C |
| Erime ve kaynama sırasında | Sıcaklık sabit kalır |
| Grafik seçimi | B şıkkı doğru çözüm |
Eğer başka sorularınız varsa lütfen paylaşabilirsiniz! 
@Melike_Ilknur
Soru:
Yukarıdaki görselde, saf bir X maddesinin 10°C, 13°C ve 103°C sıcaklıklarında tanecik modelleri verilmiştir. Buna göre X maddesinin erime (katıdan sıvıya geçiş) ve kaynama (sıvıdan gaza geçiş) noktalarını gösteren ısıtma eğrisi (sıcaklık-zaman grafiği) seçeneklerden hangisi gibi olabilir?
Cevap:
Saf X maddesi 10°C’ta katı, 13°C’ta sıvı, 103°C’ta ise gaz hâlinde göründüğüne göre, erime noktasının 10°C ile 13°C arasında, kaynama noktasının ise 103°C dolaylarında olması beklenir. Verilen şıklardaki yaklaşıklara bakıldığında, erime noktası yaklaşık 15°C, kaynama noktası yaklaşık 95°C olarak çizilen grafik (B seçeneği) bu değerlere en yakın olduğundan doğru yanıt B şıkkıdır.
İçindekiler
- Saf Maddenin Tanımı ve Özellikleri
- Erime ve Kaynama Noktaları Nedir?
- Sıcaklık Değerlerinden Maddenin Fiziksel Hâlini Belirleme
- Sorudaki Maddede Gözlenen Hâller
- Grafik ve Şıkların Karşılaştırılması
- Adım Adım Çözüm
- Özet Tablosu
- Kısa Özet
1. Saf Maddenin Tanımı ve Özellikleri
- Saf madde, tek tür tanecikten oluşan (element ya da bileşik) maddelerdir.
- Erime ve kaynama noktaları sabittir; bu noktalar sadece maddeye has bir özellik gibi davranır.
2. Erime ve Kaynama Noktaları Nedir?
- Erime noktası: Bir maddenin katı hâlden sıvı hâle geçtiği sıcaklık derecesidir. Saf maddelerde bu sıcaklık değişmeden kalır.
- Kaynama noktası: Maddenin sıvı hâlden gaz hâle geçtiği sıcaklık derecesidir ve saf maddelerde yine sabittir.
3. Sıcaklık Değerlerinden Maddenin Fiziksel Hâlini Belirleme
Soruda verilen sıcaklıklar:
- 10°C → Maddenin katı hâlde olduğu belirtiliyor.
- 13°C → Maddenin sıvı hâlde olduğu gösteriliyor.
- 103°C → Maddenin gaz hâlde olduğu ifade ediliyor.
Bu durum, maddenin erime noktasının 10°C ile 13°C aralığında olduğunu; kaynama noktasının ise 103°C civarında olduğunu gösterir.
4. Sorudaki Maddede Gözlenen Hâller
- 10°C (Katı): Erime noktası henüz aşılmamıştır.
- 13°C (Sıvı): Erime noktası geçilmiş, kaynama henüz başlamamıştır.
- 103°C (Gaz): Kaynama noktası aşılmış, artık gaz fazına geçilmiştir.
5. Grafik ve Şıkların Karşılaştırılması
Sorudaki ısıtma eğrisi (sıcaklık-zaman grafiği) için beklenen:
- Erime noktası: 10-13°C aralığına yakın bir yatay çizgi (platoya) sahip olmalı.
- Kaynama noktası: 100°C dolaylarında bir başka yatay çizgiye sahip olmalı.
Şıklar incelendiğinde:
- A şıkkında (yaklaşık -5°C ve 110°C) veriliyor. Erime noktası 10°C yerine -5°C gibi göründüğü için uygun değil.
- B şıkkında (yaklaşık 15°C ve 95°C) veriliyor. 15°C erime noktası 10-13°C’ye yakın, 95°C de 100-103°C arasına yakın olduğundan en uygun şık budur.
- C şıkkında (yaklaşık 20°C ve 80°C), hem erime noktasının 20°C hem de kaynamanın 80°C olması 10°C, 13°C, 103°C bilgisine hiç uymuyor.
- D şıkkında (yaklaşık 5°C ve 98°C), erime noktası 5°C ifadesi 10°C/13°C bilgisinin çok altında kalıyor. Bu yüzden uygun değil.
6. Adım Adım Çözüm
- Verilen ısıların ve hâllerin tespiti
- 10°C → Katı hâl
- 13°C → Sıvı hâl
- 103°C → Gaz hâl
- Erime ve kaynama noktalarının belirlenmesi
- Erime noktası (Katı→Sıvı): 10°C < Erime noktası ≤ 13°C
- Kaynama noktası (Sıvı→Gaz): Yaklaşık 100°C < Kaynama noktası ≤ 103°C
- Şıkların analiz edilmesi
- Grafikteki ilk plato erime noktasını, ikinci plato kaynama noktasını verir.
- B seçeneğinde ilk plato 15°C (10-13°C’ye en yakın; mükemmel olmasa da en mantıklı yaklaşım), ikinci plato 95°C (103°C’ye en yakın) olarak görülür.
- Sonuca varma
- Bu verilerle B şıkkı en doğru seçimdir.
7. Özet Tablosu
| Aşama | Açıklama | Uygunluk |
|---|---|---|
| 1. Erime Noktası (yaklaşık) | 10-13°C arası | B şıkkında ~15°C |
| 2. Kaynama Noktası (yaklaşık) | 100-103°C arası | B şıkkında ~95°C |
| 3. Diğer Şıklar | -5°C ve 110°C (A), 20°C ve 80°C (C), 5°C ve 98°C (D) | Uygun değil |
| Sonuç | B Şıkkı | Doğru |
8. Kısa Özet
Saf X maddesi 10°C’ta katı, 13°C’ta sıvı, 103°C’ta gaz hâle geçebildiğine göre erime noktası 10-13°C, kaynama noktası ise 100°C civarındadır. Seçeneklerde buna en yakın plateau değerlerini sunan B şıkkı (erime ~15°C, kaynama ~95°C) doğru cevaptır.