Sorunun çözümü şu şekilde yapılabilir:
Soru Analizi
Tablo İncelemesi:
Tablodaki verilerde verilen X ve Y elementlerinin bilgilerinden yola çıkalım:
- X elementinin periyodik tablodaki yeri, grup numarası ve periyot numarasına göre metaldir.
- Y elementinin yeri ise ametaldir.
Yukarıdaki bilgilere dayanarak, bu iki element X ve Y arasında oluşacak bileşiği inceleyelim.
Sorunun Çözümü ve Çeldirici Şıkların Açıklamaları
A) Formülü XY'dir:
Bu bilgi doğrudur çünkü X ve Y arasında iyonik bağ oluşacaktır. İyonik bağda metal ve ametal arasında elektron alışverişi ile oluşan bileşiğin formülü doğru şekilde ifade edilmiştir.
B) Molekül yapılıdır:
Yanlış bir ifadedir. X ve Y arasındaki bağ iyonik bağ olduğundan moleküler yapıda değil, kristal örgülü ve iyonik yapıda olacaktır.
C) Polar kovalent bağ içerir:
Yanlış bir ifadedir. X ve Y arasında oluşacak bağ iyonik bağdır, dolayısıyla kovalent bağ içermez.
D) Oda şartlarında sıvı haldedir:
Yanlış bir ifadedir. İyonik bileşikler genellikle oda koşullarında katı halde bulunur.
E) Lewis noktası yapısı X:X şeklindedir:
Yanlış bir ifadedir. Lewis noktası yapıları, genellikle kovalent bağ yapısına sahip elementler arasında oluşturulur. İyonik bağda bu tür bir gösterim kullanılmaz.
Sonuç
Doğru cevap A şıkkıdır: Formülü XY'dir.
Özet Tablo
| Şık | Değerlendirme | Açıklama |
|---|---|---|
| A | Doğru | X ve Y arasında iyonik bağ oluşur ve formülü XY'dir. |
| B | Yanlış | X ve Y bileşiklerinde moleküler değil iyonik yapıdır. |
| C | Yanlış | İyonik bağda kovalent bağ bulunmaz. |
| D | Yanlış | İyonik bileşikler oda koşullarında katı haldedir. |
| E | Yanlış | Lewis yapıları genellikle kovalent bağlar içindir. İyonik bağda kullanılmaz. |
Sorularını çözmek ve diğer detayları öğrenmek için tekrar ulaşabilirsin! 
@Asli_Su1
Buna göre X ve Y arasında oluşacak kararlı bileşiğin hangi özelliği doğrudur?
Cevap:
Aşağıdaki adımları izleyerek soruyu çözebilir ve en muhtemel doğru şıkkın “A) Formülü XY’dir” şeklinde olduğunu görebiliriz (ya da seçenekler içinde benzer biçimde “iyonik ve 1:1 oranlı bileşik” ifadesini taşıyan şık doğru kabul edilir).
İçindekiler
- Sorunun İncelenmesi
- Periyodik Tablo Konumu ve Element Özellikleri
- Metal + Ametal Bağı ve İyonik Bileşik Oluşumu
- Yanlış Olan İfadelerin Gerekçeleri
- Lewis Nokta Yapısı ve Formül İlişkisi
- Örnek Lewis Gösterimi ve Genel Kurallar
- Çözümün Özet Tablosu
- Kısa Özet ve Sonuç
1. Sorunun İncelenmesi
Verilen soru, periyodik tablodan alınan bir kesit üzerinde X ve Y adlı iki elementin konumuna dayanarak bu elementlerin hangi tür bileşik oluşturacaklarını sorgulamaktadır. Soru kökünde, “Buna göre X ve Y’nin arasında oluşacak kararlı bileşikle ilgili aşağıdakilerden hangisi doğrudur?” ifadesi yer almaktadır. Çoktan seçmeli seçenekler arasındaysa şu tip cevaplar vardır (tahmini olarak):
- Formülü XY’dir.
- Molekül yapılıdır.
- Polar kovalent bağ içerir.
- Oda şartlarında sıvı hâldedir.
- Lewis nokta yapısı … şeklindedir (özellikle kovalent bağmış gibi gösterilen bir yapı).
Burada önemli olan, X’in bir “metal”, Y’nin ise bir “ametal” olduğu vurgusudur. Metal + ametal birleşiminde tipik olarak iyonik karakter baskın olur.
2. Periyodik Tablo Konumu ve Element Özellikleri
- X (metal): Periyodik tablonun sol tarafında bulunduğu için değerlik elektron sayısı azdır (1, 2 veya 3). Kimyasal bağlarda elektron vermeye eğilimlidir.
- Y (ametal): Periyodik tablonun sağ tarafında (genellikle 5A, 6A ya da 7A grubunda) elektron almaya eğilimlidir.
Bu temel bilgiler, bileşiğin yüksek ihtimalle iyonik nitelik göstereceğini ima eder.
3. Metal + Ametal Bağı ve İyonik Bileşik Oluşumu
Metal (X), elektronlarını ametale (Y) aktarır. Sonuç:
- X → Xⁿ⁺ (katyon)
- Y → Yⁿ⁻ (anyon)
Bu iyonlar elektrostatik çekimle birbirlerine bağlanarak iyonik bileşik formunu alır.
Iyonik bileşikler genellikle:
- Katı hâlde (kristal yapı) bulunurlar.
- Yüksek erime ve kaynama noktalarına sahiptirler.
- “Molekül” olarak değil, kristal örgü olarak tarif edilirler.
4. Yanlış Olan İfadelerin Gerekçeleri
Sıklıkla bu tip sorularda karşımıza çıkan seçenekler ve neden yanlış oldukları:
-
Molekül yapılıdır
- İyonik bileşikler “molekül” yapısında değil, iyonik katı örgüsünde bulunur.
-
Polar kovalent bağ içerir
- Metal + ametal arası bağlar, çoğunlukla iyonik karakter gösterir. Polar kovalent bağ, ametal + ametal veya (özellikle) elektronegatiflik farkı nispeten küçük olan ametallerde görülür.
-
Oda şartlarında sıvı hâldedir
- İyonik bileşikler (örneğin NaCl) oda sıcaklığında genellikle katı hâldedir.
-
Lewis nokta yapısı kovalent bir elektron paylaşımı şeklindedir
- İyonik yapıda elektron aktarımı vardır, dolayısıyla kovalent bağ gösterimi gibi (ortak elektron çiftleriyle) değil, [Xⁿ⁺] ve [Yⁿ⁻] iyonları şeklinde gösterilir.
5. Lewis Nokta Yapısı ve Formül İlişkisi
Lewis nokta (Lewis dot) gösterimleri:
- İyonik bileşiklerde, metalin elektron kaybetmesi katyon oluşmasıyla gösterilir: X → Xⁿ⁺ + n e⁻
- Ametalde ise gelen elektronlar çizilerek 8 elektronlu dış katmana ulaşması vurgulanır: Y + n e⁻ → Yⁿ⁻
- Formülde ise sıkça 1:1 veya 2:1 ya da 1:2 gibi oranlar görülür (metalin + yüklü değerliği, ametalin – yüklü değerliğine göre).
Örneğin 1A grubu metali ile 7A grubu ametali birleştiğinde XY formülü oluşur (NaCl gibi). 2A metaliyle 7A ametali birleşirse XCl₂ vb. formüller olabilir.
6. Örnek Lewis Gösterimi ve Genel Kurallar
Aşağıdaki örnek, “metal + halojen” gibi bir yapıyı varsayar:
- Metal (M) → e⁻ vererek M⁺ olur.
M \rightarrow M^+ + e^- - Halojen (Y) → e⁻ alarak Y⁻ olur.
Y + e^- \rightarrow Y^- - Nihai Lewis gösterimi (iyonik biçimde):
[\, M^+ \,]\;[\, :Y:\, ]^-
Burada ametalin etrafında 8 elektron (tam dolu oktet) bulunur ve metal iyonu genellikle elektron noktalarıyla değil, yüksüz (veya pozitif yüklü) küçük bir sembolle belirtilir.
7. Çözümün Özet Tablosu
| Aşama | Açıklama |
|---|---|
| 1. Konum İncelemesi | X → metal (sol taraf), Y → ametal (sağ taraf). |
| 2. Bağ Tipi | Metal + ametal → Genellikle iyonik. |
| 3. Hatalı İfadeler | Molekül yapısı, polar kovalent bağ, oda şartlarında sıvı vb. → İyonik bileşiğe uymaz. |
| 4. Doğru İfade (Beklenen) | “Formülü XY’dir” veya “İyonik katı hâlinde bulunur” gibi, 1:1 oranla oluşan bir bileşik. |
| 5. Lewis Yapısı | [Xⁿ⁺] ve [Yⁿ⁻], ametalin dış katmanında 8 elektron, metal ise elektron kaybetmiş katyon. |
8. Kısa Özet ve Sonuç
- X (metal) ve Y (ametal) bir araya geldiğinde elektron aktarımı gerçekleşir ve iyonik karakterli bir bileşik oluşur.
- İyonik bileşikler genellikle katı hâlde bulunur, molekül olarak tanımlanmazlar ve kovalent bağ içermezler.
- Dolayısıyla “Formülü XY’dir” (veya “İyonik bileşiktir, oda şartlarında katı hâlindedir” vb.) ifadesi doğru olurken, “Molekül yapılıdır”, “Polar kovalenttir” veya “Oda sıcaklığında sıvı hâldedir” gibi ifadeler geçersizdir.
- Lewis nokta yapısında da metal iyonu (katyon) ve ametal iyonu (anyon) şeklinde yazılır; paylaşımlı elektron çiftleri yoktur.
Sonuç olarak en muhtemel doğru cevap, A) Formülü XY’dir (veya benzer şekilde “İyonik yapılı, X⁺ ve Y⁻ olarak 1:1 oranında oluşur” diyen şık) şeklindedir.