Bu parçada anlatılmak istenen nedir?
Parçayı Anlama
Parça, filozoflar olan sofistlerin fenomenler dışında ayrı bir gerçeklik olmadığını savunduğunu açıklıyor. Sofistlere göre var olan her şey sadece fenomenlerden (görünüşlerden) ibarettir ve ancak duyularla algılanabilir. Protagoras’ın “Bana tatlı görünen meyve benim için gerçekten tatlıdır, başkası için ise ekşi olabilir.” ifadesi, gerçekliğin kişisel ve subjektif olduğunu vurgulamaktadır.
Doğru Cevap
Sorunun cevabı “Bilginin biricik kaynağı deneyimdir.” (A) şıkkıdır.
Gerekçe:
- Parçada sofistlere göre bilgimizin temel kaynağının duyusal deneyimler olduğu belirtilmektedir.
- Bilgi, subjektif duyularla alınır ve bu da deneyimi bilginin temeli olarak ifade eder.
Şıkların Analizi
| Şıklar | Açıklama | Doğru/Yanlış |
|---|---|---|
| A) Bilginin biricik kaynağı deneyimdir | Parça deneyim (fenomen/görünüş) temelli bilgi anlayışını savunan sofist görüşünü ifade etmektedir. | Doğru |
| B) İnsan, varlığı bütün olarak kavrayabilir | Parça bireylerin varlığı bütünsel ve herkes için aynı şekilde değil, subjektif olarak kavradığını belirtir. | Yanlış |
| C) Bilgi hem akla hem duyulara dayanır | Parçadaki ifadeler yalnızca duyulara dayalı bilgi anlayışını savunmaktadır, akla vurgu yapılmamıştır. | Yanlış |
| D) Bilginin değeri herkes için aynıdır | Parça bilginin kişisel ve değişken olduğu fikrini öne sürmektedir, bu şık tamamen parçanın karşıtıdır. | Yanlış |
| E) Varlığın hem somut hem soyut yönleri bilinebilir | Parçada varlığın somut veya soyut yönlerinden ziyade, dış fenomenlere bağlı olduğu ifade edilmektedir. | Yanlış |
Özet Tablo
| Şık | Anlam | Sonuç |
|---|---|---|
| A | Bilgi deneyimle elde edilir. | Doğru |
| B | İnsan, varlığı bütünsel olarak kavrayabilir. | Yanlış |
| C | Hem akıl hem de duyular bilgide rol oynar. | Yanlış |
| D | Bilginin değeri herkes için aynıdır. | Yanlış |
| E | Varlığın somut ve soyut yönleri bilinir. | Yanlış |
Sonuç:
Bu sorunun doğru cevabı A seçeneğidir – Bilginin biricik kaynağı deneyimdir.
Bu soruda verilen metin şu temel görüşü anlatmaktadır: Sofistlere göre, duyularla algıladığımız “fenomenler” dışında, onlardan bağımsız ayrı bir gerçeklik yoktur. Başka bir deyişle, bir şey bize nasıl görünüyorsa veya hissediliyorsa, o şeyin “görüntüsü” (fenomeni) aynı zamanda onun gerçekliğidir. Dolayısıyla, herkes için ortak ve değişmez bir varlık tanımak yerine, fenomenlerin kişiden kişiye değişebileceğini savunurlar. Protagoras’ın “Bana tatlı gelen meyve gerçekten de benim için tatlıdır, başkası için ekşi olabilir.” ifadesi, bu öznel deneyimi vurgular. Buna göre bilgi, yalnızca deneyim (duyusal algı) temellidir; farklı kişiler farklı duyusal deneyimler yaşadığı için evrensel ve değişmez bir bilgi kaynağı öne sürmek mümkün değildir.
İçindekiler
- Soru Metninin Analizi
- Cevap Seçeneklerinin Değerlendirilmesi
- Anahtar Noktalar
- Özet ve Sonuç
- Tablo: Seçeneklerin Kısa Karşılaştırması
1. Soru Metninin Analizi
Metin, Sofistlerin şu fikirlerini vurgular:
- Fenomenlerden bağımsız bir gerçeklik yoktur.
- Var olan her şey duyu deneyimi (fenomenler) yoluyla algılanabilir.
- Gerçeklik, kişiden kişiye değişebilen bir nitelik taşır.
- Protagoras’ın “Bana tatlı gelen meyve, benim için hakikaten tatlıdır.” sözü, bilgide öznel deneyimin önemini gösterir.
Bu yaklaşım, “her bireyin duyularla algıladığı gerçeklik kendisi için doğrudur” görüşünü öne çıkarır. Dolayısıyla bilginin sadece duyulara dayandığı ve evrensel ölçüm kriterlerinin olmadığı ileri sürülür.
2. Cevap Seçeneklerinin Değerlendirilmesi
-
(A) “Bilginin biricik kaynağı deneyimdir.”
- Metinde fenomenlerin (duyusal görünümlerin) tek kaynak olduğu, başka bir gerçekliğin bulunmadığı ve bilginin ancak duyularla edinilebileceği belirtiliyor. Bu, metnin ana vurgusuyla uyuşuyor.
-
(B) “İnsan, varlığı bütün olarak kavrayabilir.”
- Metin, varlığı bütün olarak kavramaktan ziyade, varlığın kişiden kişiye değişebileceği fikrini öne çıkarıyor. Dolayısıyla bu önerme metindeki düşünceyle çelişiyor.
-
(C) “Bilgi hem akla hem duyulara dayanır.”
- Sofistler ağırlıklı olarak duyusal deneyimin altını çizerler. Aklın da payı reddedilmese bile, metnin vurgusu yalnızca duyusal (fenomenal) deneyim olduğundan bu seçenek zayıf kalıyor.
-
(D) “Bilginin değeri herkes için aynıdır.”
- Aksine metinde “birine tatlı gelen, diğerine ekşi gelebilir” denilerek bilginin öznel ve değişken olduğu anlatılır. Bu yüzden herkese aynı değerde olması düşüncesiyle çelişmektedir.
-
(E) “Varlığın hem somut hem soyut yönleri bilinebilir.”
- Metin, “soyut” ya da “somut” yönleri gibi bir ikiliği vurgulamıyor; tüm varlığın fenomenlerden ibaret olduğunu, dolayısıyla ayrı bir yönün mümkün olmadığını söylüyor. Bu seçenekteki “hem somut hem soyut yön” ifadesi metinde geçmiyor.
3. Anahtar Noktalar
- Sofistler, algıladığımız fenomenler dışında ayrı bir “mutlak gerçeklik” kabul etmezler.
- Bilgi, öznel duyusal deneyim temelinde oluşur ve kişiden kişiye değişebilir.
- Metnin ana tezi, duyusal fenomenlerin tek hakikat kaynağı olduğudur.
4. Özet ve Sonuç
Bu parçadaki temel düşünce, bilginin ancak deneyim, yani duyusal algı yoluyla elde edilebileceği ve nesnel, herkes için geçerli bir “tek hakiki gerçeklik” fikrinin reddedildiğidir. Dolayısıyla (A) Bilginin biricik kaynağı deneyimdir ifadesi, metnin anlatmak istediğiyle en iyi örtüşen seçenektir.
5. Tablo: Seçeneklerin Kısa Karşılaştırması
| Seçenek | İfade | Metinle Uyum Düzeyi |
|---|---|---|
| A | Bilginin biricik kaynağı deneyimdir. | Tam uyum – Duyulara ve fenomenlere vurgu |
| B | İnsan, varlığı bütün olarak kavrayabilir. | Metinle çelişiyor, çünkü öznel ve parçalı |
| C | Bilgi hem akla hem duyulara dayanır. | Metin duyusal deneyimi merkez alıyor |
| D | Bilginin değeri herkes için aynıdır. | Metin bilginin değiştiğini savunuyor |
| E | Varlığın hem somut hem soyut yönleri bilinebilir. | Metin sadece fenomenal (duyusal) boyutu ele alıyor |
Doğru Cevap: (A)