Soru:
Bu açıklamaya göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcük çekimli fiildir?
A) Anlaşılmaz bazı sözler söyleyip derdini anlatmaya çalıştı.
B) Kırılmış bütün dişlileri makineyi çalıştıran çarkın.
C) Doğacak günün yayacağı aydınlığa güvenerek uykuya daldı.
D) Görülesi güzellikler var cennet vatanımın her yöresinde.
Cevap: A şıkkı
Açıklama:
- Çekimli fiil (çekim eki almış, zaman–kip–şahıs bildiren fiil) örneğimizde “anlaşılmaz” sözcüğüdür.
- Diğer şıklardaki altı çizili sözcükler ise fiilimsidir (sıfat-fiil ya da zarf-fiil):
- B) kırılmış → sıfat-fiil (–mış’lı geçmiş sıfat-fiil)
- C) doğacak → sıfat-fiil (–acak’lı gelecek zaman sıfat-fiil)
- D) görülesi → sıfat-fiil (–lesi’li sıfat-fiil)
Kavramlara Kısa Bakış
| Terim | Özellik | Örnek |
|---|---|---|
| Çekimli fiil | Zaman, kip, kişi ekleri alır | anlaşılmaz |
| Sıfat-fiil (partisip) | –mış, –acak, –esi gibi eklerle oluşturulur | kırılmış, doğacak, görülesi |
| Zarf-fiil (gerund) | –ip, –ken, –ınca vs. | söyleyip, derdini anlarken |
Özet
- Çekimli fiil: Zaman ve kip bildirir, doğrudan yüklem görevi üstlenebilir.
- Sıfat-fiil / Zarf-fiil: Bir ismi ya da cümleyi niteleyen, ancak yüklem olmayan fiilimsiler.
- Soru köküne göre altı çizililerin içerisinde sadece A şıkkındaki “anlaşılmaz”, çekimli (genel anlamda zaman–kip belirten) fiil olarak değerlendirilir.