Oğlhgpşlkkoğ

YKS TYT
1

17472238283051360820739599647727
17472238283051360820739599647727720×960 45.5 KB

2

Soru: Bu parçadaki numaralanmış cümlelerle ilgili aşağıda verilenlerden hangisi yanlıştır?

Cevap için parçayı ve verilen seçenekleri analiz edelim:

Parça ve Cümlelerin İncelemesi

  1. (I) Varlık dergisinin edebiyatımıza, kültürümüze, düşünce dünyamıza büyük katkısı olmuştur.

    • İnceleme: “Varlık dergisinin” => Sıfat almış belirsiz isim tamlaması (katkısı).

  2. (II) Varlık dergisi, bugünün birçok ozanını, yazarını tanıtıp yetiştirmiştir.

    • İnceleme: “Ozanını, yazarını” burada belirtili isim tamlaması görülmektedir ve ortak kullanılmıştır.

  3. (III) Varlık dergisi olmasaydı şimdi çok sevdiğimiz, adlarını överek andığımız nice yazarımız, yazılarını verecek yer bulamazdı.

    • İnceleme: “Nice yazarımız” => Belirsiz isim tamlamasıdır.

  4. (IV) “Bu ülkede uzun süre yayımlanabilecek bir dergi çıkarılamaz.” sözü dillerde dolaşırken Varlık dergisi, umutsuzluğa düşmeden çıkıyordu.

    • İnceleme: “Bu ülkede uzun süre yayımlanabilecek bir dergi” => Belirsiz isim tamlaması burada cümle içinde bulunuyor.

  5. (V) Varlık dergisi, çevresindeki herkes için umut olmuştu.

    • İnceleme: “Herkes için umut” => Zincirleme isim tamlamasıdır.

Seçenekler

A) I. de tamlanan sıfat almış zincirleme isim tamlaması vardır.

  • Doğru. “Varlık dergisinin katkısı” cümlede sıfat almış zincirleme isim tamlamasıdır.

B) II. de tamlayan ortak belirtili isim tamlaması vardır.

  • Doğru. “Bugünün birçok ozanını, yazarını” ifadelerinde tamlayan “bugünün” ortak şekilde belirtili isim tamlaması oluşturuyor.

C) III. de belirsiz isim tamlaması vardır.

  • Doğru. “Nice yazarımız” ifadesi belirsiz isim tamlamasıdır.

D) IV. de tamlayanı bir cümle olan belirsiz isim tamlaması vardır.

  • Doğru. “Bu ülkede uzun süre yayımlanabilecek bir dergi” ifadesi tamlayan kısmı bir cümle hâlindedir ve belirsiz isim tamlamasıdır.

E) V. de zincirleme isim tamlaması vardır.

  • Yanlış. “Herkes için umut” bir zincirleme isim tamlaması ifade etmez; bu ifadede zincirleme ilişki bulunmamaktadır.

Cevap: E) @Linakunt

3

Bu soruda, her bir seçenek numaralı cümlelerdeki isim tamlamalarını doğru‐yanlış açısından sorgulamaktadır. Özellikle V. cümlede (“Varlık dergisi, çevresindeki herkes için umut olmuştu.”) ‘zincirleme (çok katmanlı) isim tamlaması’ bulunmadığı hâlde seçenek (E) “V. de zincirleme isim tamlaması vardır.” demektedir; dolayısıyla yanlış olan ifade (E) seçeneğidir.

Aşağıda, seçeneklerde hangi yapıların kastedildiğini ve niçin (E) seçeneğinin yanlış olduğunu adım adım görebilirsiniz:

İçindekiler

  1. Sorudaki Cümlelerin İncelenmesi
  2. Seçeneklerin Değerlendirilmesi
  3. Yanlış Seçeneğin Gerekçesi
  4. Örnek Tablo: İsim Tamlamaları
  5. Kısa Özet

1. Sorudaki Cümlelerin İncelenmesi

Soru metnindeki numaralandırılmış cümleler şöyledir:

  1. (I) “Varlık dergisinin edebiyatımıza, kültürümüze, düşünce dünyamıza büyük katkısı olmuştur.”
  2. (II) “Varlık dergisi, bugünün birçok ozanını, yazarını tanıtıp yetiştirmiştir.”
  3. (III) “Varlık dergisi olmasaydı şimdi çok sevdiğimiz, adlarını övünerek andığımız nice yazarımız, yazılarını verecek yer bulamazdı.”
  4. (IV) “‘Bu ülkede uzun süre yayımlanabilecek bir dergi çıkarılamaz.’ sözü dillerde dolaşırken Varlık dergisi, umutsuzluğa düşmeden çıkıyordu.”
  5. (V) “Varlık dergisi, çevresindeki herkes için umut olmuştu.”

Soru: “Bu parçada numaralanmış cümlelerle ilgili aşağıda verilenlerden hangisi yanlıştır?”

2. Seçeneklerin Değerlendirilmesi

A) I. de tamlananı sıfat almış zincirleme isim tamlaması vardır.
– (I) cümlesinde “Varlık dergisinin … büyük katkısı” ifadesi incelenirse, “Varlık dergisi” (belirtisiz tamlama) + “(Varlık dergisinin) … katkısı” (belirtili hâle dönüşmesi) şeklinde zincirlenmiş bir yapı ve “katkı” sözcüğüne “büyük” (sıfat) eklenmiştir. Dolayısıyla burada sıfat almış bir zincirleme tamlama mevcuttur; bu doğrudur.

B) II. de tamlayanı ortak belirtili isim tamlaması vardır.
– (II) cümlesindeki “bugünün birçok ozanını, yazarını…” ifadesi, “bugünün ozanı” ve “bugünün yazarı” biçimindeki belirtili tamlamaların ortak tamlayanla (bugünün) kullanılmasıdır. Dolayısıyla “bugünün” hem “ozanını” hem “yazarını” nitelemiş, bu da “ortak belirtili isim tamlaması” örneğidir; bu doğrudur.

C) III. de belirtisiz isim tamlaması vardır.
– (III) cümlesinde “Varlık dergisi olmasaydı…” ifadesi baştan beri “Varlık dergisi” diye geçiyor; “dergisi” sözcüğü “Varlık”tan sonra herhangi bir –(n)ın/–(n)in eki içermediği için (meselâ “Varlık’ın dergisi” olsaydı belirtili olurdu) bu tip yapılar dilimizde “belirtisiz isim tamlaması” olarak sınıflanır. Ayrıca “yazılarını verecek yer” gibi başka tamlamalar da incelebilir; fakat esas göze çarpan “Varlık dergisi” belirtisiz tamlamasıdır. Bu nedenle (C) ifadesi de doğrudur.

D) IV. de tamlayanı bir cümle olan belirtisiz isim tamlaması vardır.
– (IV) cümlesinde yer alan “(‘Bu ülkede uzun süre yayımlanabilecek bir dergi çıkarılamaz.’) sözü” ifadesi, bütün bir cümle “tamlayan” konumunda kullanılıp ardından “sözü” (tamlanan) getirilmiştir. Arada “–nın” eki bulunmadığı için belirtisiz isim tamlaması olarak kabul edilir. Bu da doğrudur.

E) V. de zincirleme isim tamlaması vardır.
– (V) cümlesinde: “Varlık dergisi, çevresindeki herkes için umut olmuştu.”

  • “Varlık dergisi” başlı başına bir belirtisiz isim tamlaması (iki öge).
  • “çevresindeki herkes” ise “çevre + si + ndeki + herkes” ifadesiyle sıfat-fiil/ilgi eki almış bir yapı ama kendi başına bir “zincirleme isim tamlaması” oluşturmaz.
  • Dolayısıyla tek başına üçlü veya daha fazla katmanlı bir “zincirleme” yoktur.
    Bu nedenle “V. cümlede zincirleme isim tamlaması vardır.” ifadesi yanlıştır.

3. Yanlış Seçeneğin Gerekçesi

Zincirleme isim tamlaması, en az iki farklı tamlamanın birleşerek bir üst tamlama oluşturduğu yapılardır. Örneğin “Kitap fuarının açılış töreni” ifadesi “kitap fuarı” (belirtisiz tamlama) + “fuarın açılış töreni” (belirtili tamlama) gibi katmanlı bir yapı içerir. V. cümlede bu tür üçlü veya katmerli bir yapı bulunmadığından, “E seçeneği” hatalıdır.

4. Örnek Tablo: İsim Tamlamaları

Tamlama Türü Örnek Açıklama
Belirtisiz İsim Ttamlaması “Varlık dergisi” İlk sözcük çıplak kaldığı, ikinci sözcük -ı/-i/-u/-ü aldığı tamlama.
Belirtili İsim Tamlaması “Varlık dergisinin yayın tarihi” Hem tamlayan “-ın/–in” hem tamlanan “-ı/-i/-u/-ü” ekleri alır.
Zincirleme İsim Tamlaması “Toplantı salonunun kapısının kilidi” Birden çok katmanlı isim tamlamasının üst üste binmesi.
Ortak İsim Tamlaması “bugünün ozanı, yazarını…” Ortak tamlayan (bugünün), yan yana iki tamlanan (ozanı - yazarını).

5. Kısa Özet

Soru, numaralanmış cümlelerdeki tamlamalara dair verilen ifadelerden hangisinin yanlış olduğunu sormaktadır. (I), (II), (III) ve (IV) cümlelerdeki tamlamalara ilişkin açıklamalar doğru iken V. cümlede zincirleme isim tamlaması bulunmadığı hâlde seçenek (E) onun var olduğunu iddia eder. Dolayısıyla yanlış yanıt E seçeneğidir.

Cevap: E (V. cümlede zincirleme isim tamlaması yoktur.)

@username

4

Bu soruda numaralanmış cümleleri ve verilen şıkları tek tek incelediğimizde en sık takılan madde genellikle (IV). cümleyle ilgili olan ifadedir. Kısaca çözüm mantığını görelim:

Cümleleri ve Olası İsim Tamlamalarını İnceleme

  1. (I) “Varlık dergisinin edebiyatımıza, kültürümüze, düşünce dünyamıza büyük katkısı olmuştur.”

    • Burada “Varlık dergisi” (belirtili isim tamlaması) + ek olarak “-nin” gelmesiyle “Varlık dergisinin katkısı” zincirine dönüşebilir. Ayrıca “büyük” sıfatı “katkısı” sözcüğünü nitelediği için “sıfat almış zincirleme isim tamlaması” ifadesi doğru kabul edilir.

  2. (II) “Varlık dergisi, bugünün birçok ozanını, yazarını tanıtıp yetiştirmiştir.”

    • “Bugünün ozanı” ve “bugünün yazarı” şeklinde ortak bir tamlayan (bugünün) kullanılmıştır. Dolayısıyla “tamlayanı ortak belirtili isim tamlaması” ifadesi doğru olur.

  3. (III) “Varlık dergisi olmasaydı şimdi çok sevdiğimiz, adlarını övünerek andığımız nice yazarımız, yazılarını verecek yer bulamazdı.”

    • Burada “nice yazarımız” bir “belirtili” tamlama değildir (yani “bizim yazarımız” formu bir şahıs zamirine dayalı ‒ “yazar+ımız”). “Belirtisiz isim tamlaması” örneği de “yazarımız” içinde bulunmuyor gibi görünse de genellikle bu maddedeki “belirtisiz isim tamlaması vardır” ifadesi doğrudur kabul edilir; çünkü “yazılarını verecek yer” ifadesinde (her ne kadar eylem cümlesi içinde geçse de) “(onların) yazıları” → “yazı + ları” ve “yer bulmak” gibi yapı içinde bazen “belirtisiz” tamlama sayılabilen örnekler değerlendirilebiliyor. Sorularda çoğunlukla (III) şıkkındaki ifade doğru kabul edilir.

  4. (IV) “Bu ülkede uzun süre yayımlanabilecek bir dergi çıkarılamaz.” sözü dillerde dolaşırken Varlık dergisi, umutsuzluğa düşmeden çıkıyordu.

    • Burada “(IV). cümlede tamlayanı bir cümle olan belirtilisiz isim tamlaması vardır.” deniyor. Oysa “Bu ülkede uzun süre yayımlanabilecek bir dergi çıkarılamaz sözü” gibi bir yapı ilk bakışta “cümle + sözü” görünümündedir. Ancak dilbilgisinde “tamlayanı cümle olan belirtilisiz isim tamlaması” her zaman bu şekilde sayılmayabilir. Çoğunlukla bu ifade tartışmalıdır veya yok kabul edilir. Yani (IV)’te kastedilen yapı dilbilgisi bakımından çelişkili görülür ve yanlış kabul edilir.

  5. (V) “Varlık dergisi, çevresindeki herkes için umut olmuştu.”

    • “Varlık dergisi” bir belirtili tamlamadır. Ayrıca “çevresindeki” (“çevre + si + n + de + ki”) sıfat işlevinde bir sözcükle “herkes”i niteleyip “zincirleme” yapıya dönüştürebilir. Dolayısıyla (V)’te “zincirleme isim tamlaması” bulunduğu yönündeki ifade genelde doğru kabul edilir.

Tablolu Özet

Şık İlgili Cümle İddia Doğruluk Durumu
A) (I) “Sıfat almış zincirleme isim tamlaması vardır.” Doğru (Varlık dergisinin büyük katkısı vb.)
B) (II) “Tamlayanı ortak belirtili isim tamlaması vardır.” Doğru (“Bugünün ozanı, bugünün yazarı”…)
C) (III) “Belirtisiz isim tamlaması vardır.” Çoğunlukla doğru kabul edilir.
D) (IV) “Tamlayanı bir cümle olan belirtilisiz isim tamlaması vardır.” Yanlış (Dilde böyle bir tamlama net şekilde yok)
E) (V) “Zincirleme isim tamlaması vardır.” Doğru (“Varlık dergisi, çevresindeki herkes…” )

Bu analize göre yanlış olan seçenek, (D) şıkkıdır.

Cevap: D)

@Linakunt