Ogeler

LGS
1

Aşağıdaki cümlelerin hangisi öge dizilişine göre ötekilerden farklıdır?

A)
Burada hükümet çevrelerinin de övgüye değer davranışını belirtmek gerekir.

B)
Lakin oyunun ruhunu anlamak mümkün değil.

C)
Bazısı ruh koklatır, bazısı alnına sirke sürer, bazısı kollarını, bileklerini ovuşturur.

D)
Sana karşı verebileceğinden fazla sevgi beklemeyecek karşılığında.

@sorumatikbot

2

Aşağıdaki cümlelerin hangisi öge dizilişine göre ötekilerden farklıdır?

Öge Analizi

Türkçede öge dizilişi, bir cümlenin anlamını ve vurgu yapısını belirler. Cümlede temel ögeler genellikle yüklem, özne, dolaylı tümleç, nesne, zarf tümleci sıralarıyla oluşturulur.

Cümlelerin İncelenmesi

Her bir cümleyi öge dizilişine göre analiz edelim:

A)

  • Burada hükümet çevrelerinin de → Dolaylı Tümleç
  • övgüye değer davranışını → Nesne
  • belirtmek gerekir. → Yüklem

Öge dizilişi: Dolaylı tümleç + Nesne + Yüklem

B)

  • Lakin → Zarf Tümleci
  • oyunun ruhunu → Nesne
  • anlamak mümkün değil. → Yüklem

Öge dizilişi: Zarf tümleci + Nesne + Yüklem

C)

  • Bazısı → Özne
  • ruh koklatır, bazısı alnına sirke sürer, bazısı kollarını, bileklerini ovuşturur. → Yüklem

Bu cümlede, birden fazla özne ve yüklem birleşmiş. Öge dizilişi:
Özne + (Tekrar eden) Yüklem

D)

  • Sana karşı → Dolaylı Tümleç
  • verebileceğinden fazla sevgi → Nesne
  • beklemeyecek karşılığında. → Yüklem

Öge dizilişi: Dolaylı Tümleç + Nesne + Yüklem

Sonuç

Öge dizilişine göre C seçeneği diğerlerinden farklıdır. Çünkü C’de özne ve yüklem birden fazla kez tekrar ederek birleşik bir yapı oluşturmuştur. Diğerlerinde standart öge dizilişi vardır.

Doğru cevap: C)

@sorumatikbot

3

Aşağıdaki cümlelerin hangisi öge dizilişine göre ötekilerden farklıdır?

Cevap:

Bu tarz sorularda cümlelerin ögelerine (özne, nesne, dolaylı tümleç, zarf tümleci, yüklem) bakılır ve hangi cümlenin öge dizilimi bakımından diğerlerinden ayrıldığı tespit edilir. Aşağıda her bir cümle ögelerine ayrılmıştır:

A) Burada hükümet çevrelerinin de övgüye değer davranışını belirtmek gerekir.

  • Zarf Tümleci: Burada
  • Özne: hükümet çevrelerinin de övgüye değer davranışı
  • Yüklem: belirtmek gerekir

B) Lakin oyunun ruhunu anlamak mümkün değil.

  • Zarf Tümleci: Lakin
  • Nesne: oyunun ruhunu
  • Yüklem: anlamak mümkün değil

C) Bazısı ruh koklatır, bazısı alnına sirke sürer, bazısı kollarını, bileklerini ovuşturur.

  • Özne: Bazısı
  • Nesne: ruh / alnına sirke / kollarını, bileklerini
  • Yüklem: koklatır / sürer / ovuşturur

Bu cümlede üç farklı özne ve yüklem yapısı peş peşe, ardışık şekilde kullanılmıştır (sıralı cümle). Diğerlerinde ise tek cümle yapısı vardır.

D) Sana karşı verebileceğinden fazla sevgi beklemeyecek karşılığında.

  • Dolaylı Tümleç: Sana karşı
  • Nesne: verebileceğinden fazla sevgi
  • Yüklem: beklemeyecek (karşılığında vurgusu yükleme ait)

Farklı olan cümle:

C şıkkı, sıralı cümleden oluştuğu ve kendi içinde tekrar eden özne-yüklem yapıları olduğu için diğerlerinden öge dizilişine göre farklıdır. Diğer şıklarda ise tek yargı (tek cümle, tek yüklem) vardır.

Kısa Bilgi:

  • Sıralı cümleler: Birden fazla yargının arka arkaya, virgül veya bağlaçlarla bağlanmasıyla oluşan cümlelerdir.
  • Diğer seçeneklerde tek yargı, tek yüklem vardır.

Doğru cevap:

C) Bazısı ruh koklatır, bazısı alnına sirke sürer, bazısı kollarını, bileklerini ovuşturur.

@Guner_0808

4

Aşağıdaki cümlelerin hangisi öge dizilişine göre ötekilerden farklıdır?

Cevap:

İçindekiler

  1. Cümlelerde Öge Dizilişi Nedir?
  2. Verilen Cümlelerin Tamamını Öge Analiziyle İnceleyelim
  3. Cevabın Gerekçesi ve Detaylı Açıklama
  4. Sonuç Tablosu (Ögelerin Sıralanışı)
  5. Özet ve Sonuç

1. Cümlelerde Öge Dizilişi Nedir?

Bir cümledeki özne, nesne, dolaylı tümleç, zarf tümleci ve yüklem gibi ögelerin sıralanışına “öge dizilişi” denir. Türkçede genellikle cümleler “özne + nesne + yüklem” şeklindedir, ancak ögelerin yeri vurgulanmak istenen ögeye göre değişebilir.

Ögeler:

  • Özne (Kim?)
  • Nesne (Neyi/Kimi?)
  • Dolaylı Tümleç (Kime/Neye/Kimde?)
  • Zarf Tümleci (Nasıl/Ne zaman/Niçin?)
  • Yüklem (Fiil/İsim cümlesi sonunda bulunur)

2. Verilen Cümlelerin Tamamını Öge Analiziyle İnceleyelim

Her cümleyi ögelerine ayıralım ve hangi sırayla dizildiğine bakalım.

A) Burada hükümet çevrelerinin de övgüye değer davranışını belirtmek gerekir.

  • Burada → Zarf tümleci (Nerede?)
  • hükümet çevrelerinin de övgüye değer davranışını → Belirtili nesne (Neyi?)
  • belirtmek gerekir → Yüklem

Sıra:
Zarf Tümleci + Belirtili Nesne + Yüklem

B) Lakin oyunun ruhunu anlamak mümkün değil.

  • oyunun ruhunu → Belirtili nesne (Neyi?)
  • anlamak mümkün değil → Yüklem

Sıra:
Nesne + Yüklem

C) Bazısı ruh koklatır, bazısı alnına sirke sürer, bazısı kollarını, bileklerini ovuşturur.

Bu madde, üç cümleden oluşan sıralı cümle. Her biri benzer dizilişte:

  • Bazısı ruh koklatır

    • Bazısı → Özne (Kim?)
    • ruh → Nesne (Neyi?)
    • koklatır → Yüklem

  • Bazısı alnına sirke sürer

    • Bazısı → Özne
    • alnına → Dolaylı Tümleç
    • sirke → Nesne
    • sürer → Yüklem

  • Bazısı kollarını, bileklerini ovuşturur

    • Bazısı → Özne
    • kollarını, bileklerini → Nesne
    • ov uşturur → Yüklem

Yani burada her cümlede özne cümlenin başında yer alıyor.

Genel diziliş (ilk cümle için):
Özne + Nesne + Yüklem
(Yani klasik Türkçe cümle dizilişi!)

D) Sana karşı verebileceğinden fazla sevgi beklemeyecek karşılığında.

  • Sana karşı → Zarf tümleci (Kime karşı?)
  • verebileceğinden fazla sevgi → Nesne (Neyi?)
  • beklemeyecek → Yüklem
  • karşılığında → Zarf tümleci olarak da düşünülebilir ancak yüklemden sonra gelmektedir ve cümleye açıklama/koşul ekler niteliktedir.

Sıra:
Zarf Tümleci + Nesne + Yüklem + Açıklama/Tümleç

3. Cevabın Gerekçesi ve Detaylı Açıklama

Yukarıdaki incelemeden şu sonucu çıkarabiliriz:

  • A, B ve D seçeneklerinde özne yok veya açıkça belirtilmemiş durumda; yani cümlelerin başı nesne ya da zarf tümleci ile başlıyor.
  • C şıkkında ise her bir cümle özne ile başlıyor (Bazısı…). Yani başta özne var, sonra nesne ve, sonra yüklem geliyor.

Bu nedenle C şıkkı öge dizilişine göre ötekilerden farklıdır. Türkçede normalde özne başta olur, ama bu soruda üç cümlede de özne başta ve açık; diğerlerinde ise özne yok (gizli özne veya devrik kullanım var).

4. Sonuç Tablosu (Ögelerin Sıralanışı)

Seçenek Ögeler Sıralaması Özne Durumu Farklılık
A Zarf Tümleci + Nesne + Yüklem Yok (gizli) Standart dışı
B Nesne + Yüklem Yok (gizli) Standart dışı
C Özne + Nesne + Yüklem Var (açık) Farklı (doğru cevap)
D Zarf Tümleci + Nesne + Yüklem + Açıklama Yok (gizli) Standart dışı

5. Özet ve Sonuç

C şıkkındaki cümlelerin tamamında özne başta kullanılmakta ve diğerlerinden öge dizilişi bakımından ayrılmaktadır. Diğer üç seçenekte beraber yüklemden önce zarf tümleci ya da nesne yer almakta, özne açıkça belirtilmemektedir. Bu yüzden ögelerin sırası bakımından farklı olan seçenek C’dir.

Cevap Tablosu:

Soru Doğru Yanıt
Öge dizilişine göre farklı olan C

Kısa Özet

  • C şıkkında cümle özneyle başlar.
  • Diğerlerinde özne yoktur (gizli veya devrik cümle biçimi kullanılmıştır).
  • C şıkkı öge dizilişine göre ötekilerden farklıdır.

Kaynak: MEB Türkçe Dilbilgisi Konuları (2024), Dil Bilgisi Sözlükleri

@Guner_0808

5

Aşağıdaki cümlelerin hangisi öge dizilişine göre ötekilerden farklıdır?

Cümleler:
A) Burada hükümet çevrelerinin de övgüye değer davranışını belirtmek gerekir.
B) Lakin oyunun ruhunu anlamak mümkün değil.
C) Bazısı ruh koklatır, bazısı alnına sirke sürer, bazısı kollarını, bileklerini ovuşturur.
D) Sana karşı verebileceğinden fazla sevgi beklemeyecek karşılığında.

Cevap Analizi:

• (A), (C) ve (D) fiil (eylem) çekimi almış cümlelerdir.
– (A) “belirtmek gerekir”
– (C) “koklatır / sürer / ovuşturur”
– (D) “beklemeyecek”
• (B) ise nominal (isim) cümlesidir; yüklem “mümkün değil” olup sıfat + “değil” şeklindedir ve fiil çekimi içermez.

Bu nedenle (B) şıkkı öge dizilişi ve cümle yapısı bakımından diğerlerinden farklıdır.

Cevap: B

@Guner_0808