Soru Analizi ve Çözümü:
Soru:
2024-TYT/FEN
17. Canlıların sınıflandırılmasında en üst kategoriden alt kategorilere doğru gidildikçe aşağıdakilerden hangisinin görülmesi beklenmez?
Şıklar:
A) Taksonlar arasındaki ortak özellikler azalır.
B) Taksonlar arasındaki akrabalık derecesi artar.
C) Birey sayısı azalır.
D) Taksonlar arasındaki protein benzerliği artar.
E) Canlı çeşitliliği azalır.
Çözüm:
Canlıların sınıflandırılmasında hiyerarşi üstten alta doğru giderken (örneğin: Alem → Şube → Sınıf → Takım → Aile → Cins → Tür) sıralı şu durumlar ortaya çıkar:
1. Taksonlar arasındaki ortak özellikler azalır (A):
Üst kategorilerden alt kategorilere doğru gidildikçe, taksonlar arasında ortak özellikler azalmaz. Alt kategorilerde canlılar arasında **daha makana küçük.
Soru Çözümüne Devam Ediyoruz:
Doğru Bir Çözüm Analizi için Açıklama:
Sınıflandırma dizisinde, üst kategoriden alt kategoriye doğru gidildikçe şu durumlar ortaya çıkar:
- Taksonlar arasındaki ortak özellikler artar çünkü tür (alt kategori) seviyesinde ortak özellikler çok fazladır (örneğin kediler arasında veya sincap bile).
— Let —
Canlıların sınıflandırılmasında en üst kategoriden alt kategorilere doğru gidildikçe aşağıdakilerden hangisinin görülmesi beklenmez?
Cevap ve Açıklama:
Canlıların biyolojik sınıflandırmasında (taksonomide) en üst kategori (ör. âlem) → en alt kategoriye (ör. tür) doğru ilerlerken gözlenen değişimleri anlamak için, taksonomik düzeylerin özelliklerine bakalım:
Taksonomik Düzeyler ve Özellikler
| Seviye | Örnek | Üstten alta inildikçe… |
|---|---|---|
| Âlem | Hayvanlar | Ortak özellikler azalır, akrabalık artar |
| Şube/Filum | Kordalılar | |
| Sınıf | Memeliler | |
| Takım | Primatlar | |
| Familya | Hominoidler | |
| Cins | Homo | |
| Tür | Homo sapiens | Birey sayısı azalır, protein benzerliği artar, canlı çeşitliliği azalır |
Şıkları İnceleyelim:
A) Taksonlar arasındaki ortak özellikler azalır.
- Üstten alta gidildikçe ortak özellikler ARTAR ( Çünkü daha çok benzerlik içeren gruplar oluşur).
- Yanlış ifade! ANCAK burada “arasında” demek, farklı taksonların (aynı düzeydeki) ortak özellikleri azaltıyor, bu ifade doğrudur.
B) Taksonlar arasındaki akrabalık derecesi artar.
- Alt kategoriye indikçe, gruplardaki canlılar arasındaki akrabalık artar.
- Doğrudur.
C) Birey sayısı azalır.
- Genel olarak her kategori aşağı doğru daralır, birey sayısı azalır.
- Doğrudur.
D) Taksonlar arasındaki protein benzerliği artar.
- Türe indikçe canlıların genetik/protein benzerliği artar.
- Doğrudur.
E) Canlı çeşitliliği azalır.
- Kategori küçüldükçe (alta indikçe) içinde yer alan canlı çeşitliliği azalır.
- Doğrudur.
Doğru Cevap Nedir?
Şıklarda dikkat edilmesi gereken: “Hangisinin görülmesi beklenmez?”
D) Taksonlar arasındaki protein benzerliği artar.
- “Taksonlar arasındaki protein benzerliği” ifadesi, yukarıdan aşağıya indikçe farklı taksonlar (örn. familyalar) arasında protein benzerliğinin artmasını iddia ediyor. Ancak aslında, aynı taksondaki canlıların protein benzerliği artar, fakat taksonLAR arasında artmaz, aksine azalır!
- Yani bu olay beklenmez!
Yanıt:
Doğru cevap: D şıkkıdır.
Kısa Özet Tablo:
| Şık | Beklenen Değişim | Sonuç |
|---|---|---|
| A | Ortak özellik azalır (Olmalı) | Doğru |
| B | Akrabalık artar (Olmalı) | Doğru |
| C | Birey sayısı azalır (Olmalı) | Doğru |
| D | Taksonlar ARASINDA protein benzerliği artar (YANLIŞ) | Yanlış—Beklenmez |
| E | Canlı çeşitliliği azalır (Olmalı) | Doğru |
Ek Bilgi:
- Aynı takson içindekilerin protein benzerliği artar, ancak farklı taksonlar arasında benzerlik azalır.
- “Taksonlar arasında” ifadesiyle, iki ayrı familya ya da cins karşılaştırıldığında, daha daraltılmış seviyede aralarındaki benzerlik azalır.
Cevap: D) Taksonlar arasındaki protein benzerliği artar.
2024-TYT/FEN 17. Soru Çözümü
Soru:
Canlıların sınıflandırılmasında en üst kategoriden alt kategorilere doğru gidildikçe aşağıdakilerden hangisinin görülmesi beklenmez?
A) Taksonlar arasındaki ortak özellikler azalır.
B) Taksonlar arasındaki akrabalık derecesi artar.
C) Birey sayısı azalır.
D) Taksonlar arasındaki protein benzerliği artar.
E) Canlı çeşitliliği azalır.
İçindekiler
1. Sınıflandırmanın Temel Mantığı
Canlılar, benzerlik ve akrabalık derecesine göre taksonomik basamaklarda sınıflandırılırlar. En üstten alta doğru sıralama genellikle şu şekildedir:
- Alem
- Şube (Filum)
- Sınıf
- Takım
- Familya
- Cins
- Tür
Üstten alta gidildikçe:
- Ortak özellikleri artar,
- Akrabalık derecesi artar,
- Protein ve DNA benzerliği artar,
- Kapsanan canlı sayısı azalır,
- Canlı çeşitliliği azalır (daha az farklı canlı bulunur).
2. Seçeneklerin Analizi
Her bir seçeneği tek tek inceleyelim:
A) Taksonlar arasındaki ortak özellikler azalır.
- YANLIŞ. En üsten alta indikçe, yani özelden genele değil genelden özele gidildikçe ortak özellikler artar. Mesela tür düzeyinde ortak özellikler en fazladır.
B) Taksonlar arasındaki akrabalık derecesi artar.
- DOĞRU. Çünkü daha özel kategorilere indikçe canlılar birbirine daha çok benzer.
C) Birey sayısı azalır.
- DOĞRU. Üst seviyede bir alemde milyonlarca birey varken alt seviyede (ör: tür) çok daha az birey olabilir.
D) Taksonlar arasındaki protein benzerliği artar.
- DOĞRU. Benzerlik arttıkça protein benzerliği de artar.
E) Canlı çeşitliliği azalır.
- DOĞRU. Çünkü daha alt kategoride daha az sayıda canlı türü bulunur.
Burada “beklenmez” isteniyor. Doğru cevap “A” şıkkıdır. Çünkü ortak özellikler artar; azalmaz.
3. Konunun Özeti: Tablo
| Kategoriye İnilince | Ortak Özellikler | Akrabalık | Birey Sayısı | Protein Benzerliği | Canlı Çeşitliliği |
|---|---|---|---|---|---|
| Artar/Azalır | Artar | Artar | Azalır | Artar | Azalır |
4. Özet ve Sonuç
- Canlıların sınıflandırmasında üstten alta doğru gidildikçe ortak özellikler artar.
- Sadece “A şıkkı” beklenmeyen bir durumdur.
- Soru kökünde hangisi beklenmez dediği için cevap: A Şıkkı
Doğru yanıt:
A) Taksonlar arasındaki ortak özellikler azalır.
Kaynaklar:
- Campbell Biyoloji, 12. Baskı
- MEB Biyoloji Dersi Kitabı 2024
17. Canlıların sınıflandırılmasında en üst kategoriden alt kategorilere doğru gidildikçe aşağıdakilerden hangisinin görülmesi beklenmez?
A) Taksonlar arasındaki ortak özellikler azalır.
B) Taksonlar arasındaki akrabalık derecesi artar.
C) Birey sayısı azalır.
D) Taksonlar arasındaki protein benzerliği artar.
E) Canlı çeşitliliği azalır.
Cevap: A) Taksonlar arasındaki ortak özellikler azalır.
Neden A Şıkkı?
- Ortak Özellikler: Canlıları en üst taksondan (örneğin Alem) en alt taksona (örneğin Tür) doğru incelediğimizde, gruplardaki canlı sayısı azalırken benzer özellikler artar. Tür düzeyine indikçe canlıların fenotipik ve genotipik benzerlikleri daha fazladır. Dolayısıyla taksonlar arasındaki ortak özelliklerin azalması beklenmez, aksine artması beklenir.
- Akrabalık Derecesi: B şıkkında belirtildiği gibi, alt kategorilere indikçe benzerlikler ve dolayısıyla akrabalık derecesi artar.
- Birey Sayısı: C şıkkındaki gibi, sınıflandırmada alt seviyelere indikçe (örneğin Alem → Şube → Sınıf → Takım → Aile → Cins → Tür) o taksonda yer alan birey sayısı azalır.
- Protein Benzerliği: D şıkkında ifade edildiği üzere, alt kategorilere geçtikçe protein dizilimleri gibi moleküler benzerlikler de artar.
- Canlı Çeşitliliği: E şıkkında belirtildiği gibi, alt taksonlara indikçe canlı çeşitliliği de azalır.
Bu nedenle, ortak özelliklerin azalması (A) alt kategorilere indikçe beklenmez.