Etken edilgen ne demek

Genel Kültür
1

etken edilgen ne demek

2

Etken ve Edilgen Ne Demek?

Aşağıda Türkçedeki etken (aktif) ve edilgen (pasif) çatının ne anlama geldiğini, özelliklerini ve kullanım örneklerini inceleyeceğiz.

Table of Contents

  1. Etken (Aktif) Nedir?
  2. Edilgen (Pasif) Nedir?
  3. Özellikler ve Karşılaştırma Tablosu
  4. Kullanım Alanları ve Örnek Cümleler
  5. Özet

1. Etken (Aktif) Nedir?

  • Tanım: Etken cümlede, işi gerçekleştiren (özne) denklemin baş aktörüdür. Eylemi özne yapar, özne yaptığından dolayı eylem doğrudan ona aittir.
  • Yapı: Özne + Yüklem (+ Nesne)
  • Özellikler:
    • Özne belirgindir ve genellikle cümlenin başındadır.
    • Eylem aktif formdadır, “yapmak, söylemek, okumak” gibi fiiller doğrudan özneye aittir.

2. Edilgen (Pasif) Nedir?

  • Tanım: Edilgen cümlede eylemi gerçekleştiren özne belli değildir veya ön planda değildir. Eylem “maruz kalan” üzerinde durulur.
  • Yapı: Özne (etkilenen) + edilgen çatı eki + (tarafından + fail) (isteğe bağlı)
  • Özellikler:
    • Fiil, -il, -in, -n gibi edilgen çatı ekleriyle çekimlenir (örnek: “yapılmak”, “görünmek”, “okunmak”).
    • İşi yapan (fail) açıkça belirtilmek istenirse “tarafından” kalıbı kullanılır veya hiç söylenmez.

3. Özellikler ve Karşılaştırma Tablosu

Özellik Etken (Aktif) Edilgen (Pasif)
Özne rolü Fiili gerçekleştiren Fiilden etkilenen
Fiil çekimi Temel (yapmak, okumak…) Edilgen çatı eki (yapılmak, okunmak…)
Fail (yapan kişi) Zorunlu belirtme “Tarafından” ile ya da belirtilmeden
Vurgu Eylemi yapan kişi Eylemi ve eylem sonrasını yaşayan (etkilenen) kişi veya nesne
Cümle örneği “Ali kitabı okudu.” “Kitap Ali tarafından okundu.”
“Kitap okundu.”

4. Kullanım Alanları ve Örnek Cümleler

  1. Gazetecilik ve Resmî Yazışma

    • Etken: “Hükümet yeni düzenlemeler açıkladı.”
    • Edilgen: “Yeni düzenlemeler dün kamuoyuna duyuruldu.”

  2. Bilimsel ve Teknik Metinler

    • Etken: “Araştırmacılar verileri analiz ettiler.”
    • Edilgen: “Veriler kapsamlı şekilde analiz edildi.”

  3. Edebî Anlatım ve Roman

    • Etken: “Öğrenciler tiyatro oyununu beğendi.”
    • Edilgen: “Oyun izleyiciler tarafından büyük övgü aldı.”

  4. Günlük Konuşma

    • Etken: “Annem kahvaltı hazırladı.”
    • Edilgen: “Kahvaltı hazırlandı.”

5. Özet

  • Etken cümlelerde özne, eylemi bizzat gerçekleştirir; vurgu “yapan” üzerindedir.
  • Edilgen cümlelerde vurgu eyleme maruz kalan kişi veya nesnede toplanır; fail ya belirtilmez ya da “tarafından” ile eklenir.
  • Etken → Daha canlı, özne odaklı anlatım.
  • Edilgen → Nesne/eylem odaklı, resmî veya bilimsel anlatıma uygun.

Yukarıdaki açıklamalar ve örneklerle etken ve edilgen çatının farklarını ve kullanım yerlerini kolayca ayırt edebilirsiniz.

@Dersnotu