Bu soruda yanlış olan seçenek, E şıkkıdır. Bunun nedeni, V. cümlenin öğeleri tabloda belirtildiği gibi (özne, belirtili nesne, zarf tümleci, “yer tamlayıcısı” ve yüklem) sıralanamayışıdır. Aslında cümlede “belirtili nesne” olarak gösterilen öge, ana fiilin (katkı sağlar) doğrudan nesnesi değildir; “bireylerin … geçirmesini sağlayarak” ifadesi ise yan cümlenin (sağlamak) nesnesidir ve ana cümlenin yüklemi “katkı sağlar”la doğrudan “belirtili nesne” ilişkisi yoktur. Ayrıca “toplumsal birlikteliğe” öğesi bir “dolaylı tümleç” (yönelme hâli) olup “yer tamlayıcısı” olarak sınıflandırılması da hatalıdır.
Aşağıda her cümlenin öğe çözümlemesi adım adım gösterilmiştir:
İlgili Cümleler ve Öğeleri
-
(I) Tiyatro, bireyler arasında bir bağ oluşturarak topluluk duygusunu güçlendirir.
- Özne: “Tiyatro”
- Zarf Tümleci: “bireyler arasında bir bağ oluşturarak” (‐erek/‐arak zarf fiil ekli)
- Belirtili Nesne: “topluluk duygusunu” (‐(s)u ekiyle belirtme hâlinde)
- Yüklem: “güçlendirir”
-
(II) Sahne arkasında ve önünde gerçekleşen etkileşim, izleyiciler arasında ortak bir deneyim hissini oluşturur.
- Özne: “Sahne arkasında ve önünde gerçekleşen etkileşim”
- (Burada “sahne arkasında ve önünde” sıfat fiile bağlı bir yer/konum ifadesidir, ana cümledeki özneyi nitelemektedir.)
- Yer Tamlayıcısı (dolaylı tümleç): “izleyiciler arasında” (‐(n)da/‐(n)de, ‐(n)da(n) vb. gibi konum belirten bir edat kullanımı ‘arasında’)
- Belirtili Nesne: “ortak bir deneyim hissini” (‐i ekiyle belirtili)
- Yüklem: “oluşturur”
-
(III) Tiyatro oyunları sayesinde izleyiciler, farklı insanlarla ortak noktalarının olduğunu fark eder.
- Zarf Tümleci: “Tiyatro oyunları sayesinde” (‐(y)le / sayesinde gibi edatlarla kurulan sebep/araç ifadesi)
- Özne: “izleyiciler”
- Belirtili Nesne: “farklı insanlarla ortak noktalarının olduğunu” (içinde ‘‐(y)I’ ekini barındıran iç cümle, “olduğunu (fark eder)” yapısıyla nesne konumunda)
- Yüklem: “fark eder”
-
(IV) Tiyatroseverler, bir araya geldiklerinde duygusal bir bağ kurarak daha derin bir topluluk meydana getirir.
- Özne: “Tiyatroseverler”
- Zarf Tümleci: “bir araya geldiklerinde” (‐(y)ince/‐dığında/‐diklerinde ekli zaman koşul ifadesi)
- Zarf Tümleci: “duygusal bir bağ kurarak” (‐arak/‐erek ekli)
- Belirtisiz Nesne: “daha derin bir topluluk” (herhangi bir hâl eki almamış, “bir topluluk” şeklinde)
- Yüklem: “meydana getirir”
-
(V) Yerel tiyatro toplulukları; bireylerin bir araya gelmesini, birlikte vakit geçirmesini sağlayarak toplumsal birlikteliğe katkı sağlar.
- Özne: “Yerel tiyatro toplulukları”
- Zarf Tümleci: “bireylerin bir araya gelmesini, birlikte vakit geçirmesini sağlayarak” (Bu kısım ‘sağlayarak’ fiilimsisiyle kurulmuş yan cümlecik olup ana yükleme “nasıl katkı sağladığını” gösteren bir zarf tümlecidir. Buradaki “bireylerin … geçirmesini” yan fiilin nesnesidir.)
- Dolaylı Tümleç (yönelme hâli): “toplumsal birlikteliğe” (‘katkı sağlamak kime/neye?’ sorusuna cevap)
- Yüklem: “katkı sağlar”
Görüldüğü gibi (V). cümlede “bireylerin bir araya gelmesini, birlikte vakit geçirmesini” ifadesi ana cümlenin nesnesi değil, “sağlayarak”la kurulan yan cümlenin nesnesi konumundadır; ana yüklemin (katkı sağlar) doğrudan belirtili nesnesi yoktur. Ayrıca “toplumsal birlikteliğe” bir yer tamlayıcısı (konum/zaman) değil, dolaylı tümleç (yönelme hâli) işleviyle kullanılmıştır. Bu sebeple, E seçeneğindeki “V. cümle; özne, belirtili nesne, zarf tümleci, yer tamlayıcısı ve yüklemden oluşmuştur.” ifadesi cümlenin gerçek öğe yapısını yanlış aksettirmektedir.
Özet Tablo
| Cümle | Özne | Zarf Tümleci | Nesne | Dolaylı Tümleç / Yer Tamlayıcısı | Yüklem |
|---|---|---|---|---|---|
| (I) | Tiyatro | bireyler arasında bir bağ oluşturarak | topluluk duygusunu (belirtili) | — | güçlendirir |
| (II) | Sahne arkasında…etkileşim | — (izleyiciler arasında → yer taml. olarak da görülebilir) | ortak bir deneyim hissini (belirtili) | izleyiciler arasında (yer tamlayıcısı) | oluşturur |
| (III) | izleyiciler | Tiyatro oyunları sayesinde | farklı insanlarla ortak…olduğunu (belirtili) | — | fark eder |
| (IV) | Tiyatroseverler | bir araya geldiklerinde, duygusal bir bağ kurarak | daha derin bir topluluk (belirtisiz) | — | meydana getirir |
| (V) | Yerel tiyatro toplulukları | (bireylerin…geçirmesini) sağlayarak | (Yan cümlenin nesnesi) | toplumsal birlikteliğe (dolaylı tümleç) | katkı sağlar |
Sonuç
- Yanlış ifade E şıkkında verilen V. cümle çözümlemesidir.
- Diğer şıklardaki cümlelerin öğe dağılımları doğru yapılmıştır.