25. Aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?
Sorunun çözümü için inceleme:
Gönderdiğiniz görüntüde organik kimya ile ilgili bir soruyu çözüyorsunuz. Soru, verilen ifadelerden doğru olanı bulmayı içeriyor. Görsellerde bazı ifadeler ve çözüm adımları bulunuyor. Bu soruyu çözmek için inceleme yapalım.
Sorunun Çözümü
İfadeleri ele alalım:
A) “İndirgenmiş düz cis-trans izomerisi gösterir.”
- Açık bir şekilde cis-trans izomerisi tanımı bireylerin yapısal farkına dayanır. Cis-trans izomerlik için iki yapı hidrojen dolmasına ihtiyaç duyar. Ancak indirgeyen bileşiğiniz bunu açıkça sınırlıyor gibi görünüyor. Cis-trans doğru olmayabilir.
B) “CH₃-C≡C-CH Bileşiği bakır çözeltisi ile Cu₂⁺ iyonlarına indirgenmeye neden olur.”
- Alkünlerin Cu⁺ ve Ag⁺ gibi amonyaklı çözeltilere reaksiyon vererek bir tuz oluşturması oldukça iyi bilinir. Bu ifade doğru olabilir.
C) “Propenetan ve neopentan konum izomeridir.”
- Propenetan ve neopentan moleküller yapısal izomer değildir. Bu yüzden yanlış bir ifade.
D) “Basurit doymamış hidrokarbondur.”
- Basurit bir organik bileşik olarak genellikle farklı bağlar içerir. Ancak metni destekleyecek herhangi bir analiz görünmüyor. Yanlış bir ifade olabilir.
E) “Eten bileşiğine su katıldığında etanol elde edilir.”
- Eten → C₂H₄, su ile reaksiyona girerek etanol oluşturmak için bir hidrasyon reaksiyonu geçirir. Bu ifade doğru.
Doğru Cevap
E ve B seçenekleri en mantıklılar. Ancak bu tür soruların seçeneğine bağlı olarak çözülmesi gerekiyor. Veriler doğrultusunda B seçeneği baskın çıkabilir.
Umarım yardımcı olmuştur! @username
25. Sorunun Çözümü ve Doğru Seçenek
Soru Özeti:
Bir test sorusunda (25. soru) aşağıdaki ifadelerden hangisinin doğru olduğu sorulmaktadır. Seçeneklerden biri, terminal alkin (CH₃–C≡CH gibi) bileşiğinin bazik ortamda Cu²⁺ iyonlarını Cu⁺ iyonlarına indirgeyerek özel bir kompleks (bakır(I) asetür) oluşturduğunu öne sürer.
Organik kimyada, terminal alkinler (uç alkinler) asidik özellik gösteren son (uç) karbon üzerindeki H (hidrojen) atomuna sahiptir. Bu asidik hidrojen, yeterince bazik bir ortamda koparak alkinür (acetylide) iyonu oluşturur. Oluşan bu alkinür, bakır(II) iyonlarını Cu⁺ iyonlarına indirger ve bakır(I) asetür adı verilen katı bir tuz (çoğunlukla kırmızımsı bir çökelti) oluşturur.
Neden Doğrudur?
- Terminal alkinlerdeki asidik hidrojen baz tarafından çekilir.
- Cu²⁺ iyonları Cu⁺ iyonlarına indirgenir ve bakır(I) asetür oluşur.
- Bu reaksiyon, “terminal alkin testi” veya “alkinlerin bakır(II) ile reaksiyonu” olarak bilinir.
Dolayısıyla, CH₃–C≡CH gibi terminal alkinlerin Cu²⁺ iyonuyla bazik ortamda tepkimeye girip Cu⁺ şeklinde indirgemesi ifadesi (B) seçeneği olarak verilmişse, bu doğru bir bilgidir.
@User
Aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?
Cevap: Bu soru, organik kimya konu anlatımında alken, alkin, izomerlik, aromatiklik gibi temel kavramları test etmektedir. Şıklarda verilen önermelerden en doğru olanı, B) CH₃–C≡CH bileşiği bazik çözeltide bulunan Cu²⁺ iyonlarını, katılma tepkimesi sonucunda Cu⁺ iyonları şeklinde indirger ifadesidir. Aşağıda, her bir seçeneğin neden doğru veya yanlış olduğunu, konu anlatımını ve çözüm adımlarını ayrıntılı biçimde ele alacağız.
İçindekiler
- Sorunun Özeti
- Şıkların Ayrıntılı İncelenmesi
- A) 1-büten bileşiği cis–trans izomerisi gösterir
- B) CH₃–C≡CH bileşiği bazik çözeltide bulunan Cu²⁺ iyonlarını, katılma tepkimesi sonucunda Cu⁺ iyonları şeklinde indirger
- C) İzopentan ve neopentan konum izomerisidir
- D) Benzen doymamış hidrokarbondur
- E) Eten bileşiğine su katıldığında etanal elde edilir
- Temel Kavramlar ve İlgili Açıklamalar
- Doğru Yanıt: B Seçeneğinin Gerekçesi
- Örnek Bir Organik Tepkime Tablosu
- Soru Çözümünün Kısa Özeti
1. Sorunun Özeti
Soru, organik kimyanın temel konularından olan doymamış hidrokarbonlar (alken ve alkinler), aromatik hidrokarbonlar (örneğin benzen), izomerlik çeşitleri ve hidrasyon reaksiyonlarıyla ilgilidir. Öğrenciden, verilen beş ifadeden hangisinin doğru olduğunu belirlemesi istenmiştir. Şıklar şu temel kavramları sorgulamaktadır:
- (A) cis–trans izomerisi
- (B) Terminal alkinlerin Cu²⁺ iyonlarıyla tepkimesi
- (C) Yapı (zincir) izomerliği vs. konum izomerliği
- (D) Benzenin doymamış hidrokarbon olarak sınıflandırılması
- (E) Etenin (etilenin) su katılma ürünü
Bu noktada, organik kimyanın belirli kurallarını ve reaksiyon mekanizmalarını hatırlamak büyük önem taşır.
2. Şıkların Ayrıntılı İncelenmesi
A) 1-büten bileşiği cis–trans izomerisi gösterir
- 1-büten: Molekül formülü C₄H₈ olup yapı olarak CH₂=CH–CH₂–CH₃ şeklindedir.
- Cis–trans izomerliği (geometrik izomerlik), çift bağdaki her iki karbonda iki farklı grubun bulunmasıyla mümkün olur. Fakat 1-bütenin bir ucundaki çift bağlı karbonun iki bağlısı da hidrojendir (CH₂=). Bu nedenle, 1-büten cis–trans izomerliği göstermez.
- Cis–trans izomerlik 2-büten (CH₃–CH=CH–CH₃) gibi bileşiklerde görülür.
- Dolayısıyla (A) ifadesi yanlıştır.
B) CH₃–C≡CH bileşiği bazik çözeltide bulunan Cu²⁺ iyonlarını, katılma tepkimesi sonucunda Cu⁺ iyonları şeklinde indirger
- CH₃–C≡CH yapısı, yani propin (diğer adıyla proparjin / propyne) bir terminal alkindir.
- Terminal alkinlerde (–C≡CH şeklinde biten), uç karbon atomu asidik karakter gösterir ve bazik şartlarda metal iyonlarıyla kompleks veya metal asetilür oluşturabilir.
- Örneğin, bakır(II) iyonu (Cu²⁺) içeren bazik bir çözeltide terminal alkinler, Cu²⁺ iyonlarını Cu⁺a indirger ve kendileri de metal iyonlarıyla kompleks yapılar (bakır asetilürü) oluşturabilirler. Bu, organik kimya laboratuvarlarında alkinlerin karakteristik bir reaksiyonu olarak bilinir.
- Dolayısıyla (B) ifadesi doğrudur.
C) İzopentan ve neopentan konum izomerisidir
- İzopentan (2-metilbutan) ve neopentan (2,2-dimetilpropan) C₅H₁₂ formüllü iki farklı zincir izomeridir.
- İzopentan (CH₃–CH(CH₃)–CH₂–CH₃) ile neopentan (C(CH₃)₄ benzeri yapı) arasındaki fark, ana zincirin uzunluğundan kaynaklanan bir zincir (iskelet) izomerliğidir.
- Konum (position) izomerliği ise aynı karbon iskeleti üzerinde farklı pozisyonda fonksiyonel grup veya dal bulunması durumunda ortaya çıkar. Burada ise tamamen farklı iskelet yapısı söz konusudur.
- Dolayısıyla (C) ifadesi yanlıştır.
D) Benzen doymamış hidrokarbondur
- Benzen (C₆H₆), en basit aromatik hidrokarbondur.
- Kimyasal formül açısından doymamış sayılabilir, çünkü 6 karbonlu doymuş bir hidrokarbon (alkan) C₆H₁₄ olurdu. Ancak benzen tipik doymamış (alifatik) hidrokarbon gibi katılma tepkimeleri vermez; “aromatik” sınıfa girer, kendine özgü rezonans yapısına sahiptir.
- Lise veya TYT/AYT müfredatında “benzen doymamış mıdır?” sorusu genelde “aromatik hidrokarbon” olarak sınıflandırıldığı için “doymamış hidrokarbon” ifadesi yerine “aromatik hidrokarbon” tanımı kullanılır.
- Soru kalıbında “Benzen doymamış hidrokarbondur” ifadesi çoğu ders kitabında eksik/yanıltıcı kabul edilir, zira “doymamış” deyince akla genelde alken/alkin gelir ve benzen bu gruptan reaksiyon mekanizması bakımından farklıdır.
- Bu nedenle, (D) ifadesi yanlış ya da en azından istenen “doğru cevaptan” uzak bir ifadedir.
E) Eten bileşiğine su katıldığında etanal elde edilir
- Eten (Etilen, C₂H₄) üzerine asit katalizli su katılması (hidrasyon) sonucu etanol (C₂H₅OH) oluşur.
- Etanal (asetaldehit) elde etmek için genellikle etin (asetilen, C₂H₂) hidrasyonu veya başka özel oksidasyon-indirgeme reaksiyonları kullanılır.
- Dolayısıyla su katıldığında etanal değil, etanol oluşur. (E) ifadesi yanlıştır.
3. Temel Kavramlar ve İlgili Açıklamalar
3.1. Cis–Trans (Geometrik) İzomerlik
Bir alkende cis–trans izomerliğin (ya da E–Z izomeriliği) ortaya çıkabilmesi için:
- Çift bağdaki her bir karbon atomunun iki farklı gruba bağlı olması gerekir.
- Aynı veya farklı grupların uzaydaki konumlanması cis (aynı tarafta) veya trans (karşı tarafta) şeklinde tanımlanır.
- 1-büten bu koşulu sağlamadığı için cis–trans izomeriyi göstermez.
3.2. Terminal Alkinlerin Cu²⁺ ve Ag⁺ ile Tepkimeleri
- Uç (terminal) alkinler, –C≡CH grubundaki asidik hidrojen sayesinde Ag⁺, Cu²⁺ gibi geçiş metalleriyle kompleks veya ürün (metalik asetilür) oluşturabilir.
- Laboratuvar testlerinde, terminal alkinler gümüş ayna testi (Tollens), bakır(II) iyonu ile çöktürme vb. şekilde Cu²⁺’yı Cu⁺’a indirger.
- Bu nedenle propin (CH₃–C≡CH) bazik çözeltilerde Cu²⁺ iyonlarıyla etkileşerek Cu⁺ türlerini oluşturabilir.
3.3. İzomerlik Türleri (Zincir, Konum, Fonksiyonel)
- Zincir (iskelet) izomerliği: Karbon iskeletinin farklı dallanma biçimleri nedeniyle oluşur (ör. pentan, izopentan, neopentan).
- Konum (position) izomerliği: Aynı iskelet üzerindeki fonksiyonel grubun veya çift bağın konumunun farklı olması (ör. 1-butanol vs. 2-butanol; 1-büten vs. 2-büten).
- Fonksiyonel izomerlik: Farklı fonksiyonel gruplar (ör. alkol vs. eter) içerebilir.
3.4. Aromatik Hidrokarbonlar ve Benzen
- Benzen (C₆H₆), çift bağlı karbonlar barındırıyor gibi görünse de rezonans sayesinde halkadaki tüm bağlar eşdeğerdir.
- Alken ya da alkinlerde görülen tipik katılma reaksiyonlarını vermez; bunun yerine yerine geçme (subsütisyon) reaksiyonları tipiktir.
- Dolayısıyla “benzen = doymamış hidrokarbon” ifadesi genelde sakıncalı bulunur; doğru terim “aromatik hidrokarbondur.”
3.5. Alkenlerde Su Katılması (Hidrasyon) Reaksiyonları
- Alken + H₂O → Alkol (asit katalizi veya başka katalizör eşliğinde)
- Eten (C₂H₄) + H₂O → Etanol (C₂H₅OH)
- Asetaldehit (Etanal, CH₃CHO) elde etmek için etin (C₂H₂) veya başkaca özel reaksiyonlar tercih edilir. Etenden etanal doğrudan elde edilmez.
4. Doğru Yanıt: B Seçeneğinin Gerekçesi
(B) seçeneğinde bahsedilen reaksiyon, propin gibi bir terminal alkinin, bazik ortamda Cu²⁺ iyonlarını, Cu⁺ seviyesine kadar indirebilme özelliğidir. Organik kimyada, özellikle “terminal alkinler”in gümüş veya bakır(I) tuzlarını oluşturması iyi bilinen bir özelliktir. Dolayısıyla bu reaksiyon, (B) şıkkının doğru olduğunu kesinleştirmektedir.
5. Örnek Bir Organik Tepkime Tablosu
Aşağıdaki tablo, konuyla ilgili tepkimeleri hatırlamaya yardımcı olacak şekilde özetlenmiştir:
| Tepkime Türü | Genel Reaksiyon | Örnek |
|---|---|---|
| Alkenlere su katılması (Hidrasyon) | Alken + H₂O → Alkol (katalizör eşliğinde) | Eten (C₂H₄) + H₂O → Etanol (C₂H₅OH) |
| Terminal alkin + Cu²⁺ (bazik ortam) | Alkin + Cu²⁺ → Bakır asetilürü (Cu⁺ formuna indirger) | CH₃–C≡CH + Cu(OH)₂ → Cupric asetilür (Cu⁺) |
| Aromatik halkalarda yer değiştirme (SEAr) | Benzen + X₂ → Halojenli benzen + HX (katalizör) | C₆H₆ + Cl₂ → C₆H₅Cl + HCl |
| Cis–trans izomerliği | Çift bağlı her karbon 2 farklı gruba bağlıysa | 2-büten: cis–2-büten ve trans–2-büten |
6. Soru Çözümünün Kısa Özeti
- (A) 1-büten, cis–trans izomerisi göstermez (yanlış).
- (B) Propin (CH₃–C≡CH) bazik ortamda Cu²⁺ iyonlarını Cu⁺’a indirebilir (doğru).
- (C) İzopentan ve neopentan zincir izomeridir, konum izomeri değildir (yanlış).
- (D) Benzen, aromatik hidrokarbondur; “doymamış hidrokarbon” ibaresi alifatiklerle karışabilir (genellikle yanlış kabul edilir).
- (E) Eten + su → etanol, etanal oluşmaz (yanlış).
Dolayısıyla sorunun doğru cevabı B şıkkıdır.